‘Out of Poland, Not to Israel, but Out of Poland’: Factors Influencing the Decision to Leave Poland after March 1968: on the Basis of Research from the 1970s

Szajda, Marek

doi:0023-5903

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

‘Out of Poland, Not to Israel, but Out of Poland’: Factors Influencing the Decision to Leave Poland after March 1968: on the Basis of Research from the 1970s Szajda, Marek

Object structure

‘Out of Poland, Not to Israel, but Out of Poland’: Factors Influencing the Decision to Leave Poland after March 1968: on the Basis of Research from the 1970s

Kwartalnik Historyczny, Vol. 128 (2021) English-Language Edition No. 5

Szajda, Marek

Polska Akademia Nauk, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla ; Polskie Towarzystwo Historyczne

Institute of History of the Polish Academy of Sciences

Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk

1968 anti-Semitic campaign ; emigration ; Jewish population ; March 1968 ; Israel ; communism ; Poland - history - March Events, 1968 ; Jews - Poland - 1945-1970 ; Jews - migrations - Poland - 1945-1970 ; antisemitism - Poland - 1945-1970 ; Poland - emigration and immigration - 1945-1970 ; Israel - emigration and immigration - 1945-1970

In this article the author explores the question of Jews’ emigration from Poland to Israel after the events of the anti-Zionist campaign of 1968. On the basis of émigrés’ accounts recorded in the 1970s, the author has reconstructed the complex mosaic of factors influencing their decision to leave Poland and choose Israel as their final destination. The most important among these factors were: the ‘anti-Zionist campaign’ and anti-Semitism of the period, as well as the resulting sense of alienation and stigmatization; the large number of people leaving the country, in particular those with family ties and relationships; disappointment with communism; and the Warsaw Pact’s invasion of Czechoslovakia.

Berendt, Grzegorz, ‘Emigracja ludności żydowskiej z Polski w latach 1945–1967’, Polska 1944/45–1989: Studia i Materiały, 7, 2006, pp. 25–60.
Chylińska, Kamila, ‘Emigracja polska po 1967 r.’, Kultura, 1970, 11/278, pp. 17–55.
Dąbrowska, Kamila, ‘Od autobiografii do historii – konstruowanie pamięci indywidualnej i zbiorowej Żydów mieszkających na Dolnym Śląsku po II wojnie światowej’, doctoral dissertation, Faculty of History, University of Warsaw, 2011.
Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1915–1945, ed. Piotr M. Majewski, Warsaw: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2016.
Eisler, Jerzy, Marzec 1968: Geneza, przebieg, konsekwencje, Warsaw: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1991.
Eisler, Jerzy, Polski rok 1968, Warsaw: Instytut Pamięci Narodowej, 2006.
Eisler, Jerzy, ‘Rok 1968: Żydzi, antysemityzm, emigracja’, in Z przeszłości Żydów polskich: Polityka, gospodarka, kultura, społeczeństwo, ed. Jacek Wijaczka and Grzegorz Miernik, Cracow: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego ‘Societas Vistulana’, 2005, pp. 327–58.
Górniok, Łukasz, Swedish Refugee Policymaking in Transition?: Czechoslovaks and Polish Jews in Sweden, 1968–1972, Umeå: Department of Historical, Philosophical and Religious Studies, Umeå University, 2016.
Grabski, August, ‘Żydzi a polskie życie polityczne (1944–1949)’, in Następstwa zagłady Żydów: Polska 1944–2010, ed. Feliks Tych and Monika Adamczyk-Garbowska, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej; Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, 2011, pp. 157–88.
Grynberg, Mikołaj, Księga wyjścia, afterword Piotr Osęka, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2018.
Ilicki, Julian, Den föränderliga identiteten: Om identitetsförändringar hos den yngre generationen polska judar som invandrade till Sverige under åren 1968–1972 [The Changeable Identity: On Changing Identity among the Younger Generation of Polish Jews Immigrating to Sweden in 1968–1972], Åbo: Sällskapet för judaistisk forskning, 1988.
Isański, Jakub, Migracje i transfery kapitału społecznego, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2015.
Jaskułowski, Krzysztof, and Marek Pawlak, ‘Główne teorie migracji międzynarodowych: Przegląd, krytyka, perspektywy’, Sprawy Narodowościowe. Seria nowa, 48, 2016, pp. 128–46.
Jaźwińska, Ewa, Wojciech Łukowski and Marek Okólski, Przyczyny i konsekwencje emigracji z Polski, Warsaw: Instytut Studiów Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego, 1997, Prace Migracyjne, vol. 7.
Kaczmarczyk, Paweł, Migracje zarobkowe Polaków w dobie przemian, Warsaw: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2005.
Kamiński, Łukasz, ‘Reakcje społeczeństwa Dolnego Śląska na interwencję wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji’, in Opozycja i Opór Społeczny w Polsce po 1956 roku, ed. Tomasz Kozłowski and Jan Olaszek, Warsaw: Instytut Pamięci Narodowej, 2011, pp. 193–217.
Kaźmierska, Kaja, and Katarzyna Waniek, Autobiograficzny wywiad narracyjny: Metoda – technika – analiza, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2020.
Kijek, Kamil, Dzieci modernizmu: Świadomość, kultura i socjalizacja polityczna młodzieży żydowskiej w II Rzeczypospolitej, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2017.
Kossewska, Elżbieta, Ona jeszcze mówi po polsku, ale śmieje się po hebrajsku: Partyjna prasa polskojęzyczna a integracja kulturowa polskich Żydów w Izraelu (1948–1970), Warsaw: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2015.
Krajobraz po szoku, ed. Anna Mieszczanek, Warsaw: Przedświt, 1989.
Kurkowska-Budzan, Marta, ‘Informator, świadek historii, narrator – kilka wątków epistemologicznych i etycznych oral history’, Wrocławski Rocznik Historii Mówionej, 1, 2011, pp. 9–34.
Lewin, Sabina, Materiały pomocnicze do historii szkolnictwa i oświaty: dla studentów Studium dla Pracujących Wydz. Pedagogiki U.W. Cz. 1: Wychowanie w ustroju niewolniczym i feudalnym, Warsaw: Uniwersytet Warszawski. Dział Wydawnictw, 1958.
Lewin, Sabina, Podstawy wychowania przedszkolnego w Polsce Ludowej, Warsaw: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1969.
Lewin, Sabina, U początków polskiej teorii wychowania dziecka w wieku przedszkolnym, Warsaw: Nasza Księgarnia, 1960.
Lewin, Sabina, Żydowska młodzież w strajku szkolnym 1905 r., Warsaw: Żydowski Instytut Historyczny, 1996.
Machcewicz, Paweł, ‘Antisemitism in Poland in 1956’, Polin, 9, 1996, pp. 170–86.
Marzec 1968: Trzydzieści lat później: Materiały z konferencji zorganizowanej pod patronatem prezydenta m. stoł. Warszawy przez Instytut Historyczny UW, Instytut Studiów Politycznych PAN oraz Żydowski Instytut Historyczny przy współpracy Wydawnictwa Naukowego PWN SA na Uniwersytecie Warszawskim 6 i 7 marca 1998 r., 2 vols, Warsaw: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, vol. 1: Referaty, ed. Marcin Kula, Marcin Zaremba and Piotr Osęka.
Nowak, Marek, ‘Polska migracja: Motywy mobilności, jej dynamika i propozycja socjologicznej rekonceptualizacji’, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 76, 2014, 3, pp. 281–99.
Nalewajko-Kulikov, Joanna, Obywatel Jidyszlandu: Rzecz o żydowskich komunistach w Polsce, Warsaw: Wydawnictwo Neriton; Instytut Historii PAN, 2009.
Naszkowska, Krystyna, Ani tu ani tam: Marzec ’68 – powroty, Warsaw: Wielka Litera, 2018.
Naszkowska, Krystyna, and Joanna Helander, Wygnani do raju: Szwedzki azyl, Warsaw: Wydawnictwo Agora, 2017.
Osęka, Piotr, Marzec ’68, Cracow: Wydawnictwo Znak; Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, 2008.
Osęka, Piotr, My, ludzie z Marca: Autoportret pokolenia ’68, Warsaw: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk; Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2015.
Osęka, Piotr, Syjoniści, inspiratorzy, wichrzyciele: Obraz wroga w propagandzie marca 1968, Warsaw: Żydowski Instytut Historyczny, 1999.
Polonsky, Antony, Dzieje Żydów w Polsce i Rosji, Warsaw: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2014.
Ruchniewicz, Małgorzata, Repatriacja ludności polskiej z ZSRR w latach 1955–59, Warsaw: Oficyna Wydawnicza Volumen, 2000.
Ruta, Magdalena, Bez Żydów?: Literatura jidysz w PRL o Zagładzie, Polsce i komunizmie, Cracow and Budapest: Wydawnictwo Austeria, 2012.
Rykała, Andrzej, ‘“Produktywizacja” Żydów w Polsce po drugiej wojnie światowej na przykładzie działalności rolniczej’, Prace i Studia Geograficzne, 61, 2016, 61, 1, pp. 151–63.
Rykała, Andrzej, Przemiany sytuacji społeczno-politycznej mniejszości żydowskiej w Polsce po drugiej wojnie światowej, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2007.
Schatz, Jaff, The Generation: The Rise and Fall of the Generation of Jewish Communists of Poland, Lund: Lund University Department of Sociology, 1989.
Schatz, Jaff, ‘Świat mentalności i świadomość komunistów polsko-żydowskich – szkic do portretu’, in Społeczność żydowska w PRL przed kampanią antysemicką lat 1967–1968 i po niej, ed. Grzegorz Berendt, Warsaw: Instytut Pamięci Narodowej, 2009, pp. 43–55.
Shore, Marci, Caviar and Ashes: A Warsaw Generation’s Life and Death in Marxism, 1918–1968, New Heaven, CT, and London: Yale University Press, 2006.
Słownik socjologii i nauk społecznych, ed. Gordon Marshall and Marek Tabin, Warsaw: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004.
Sobel, Leopold, ‘“Budujemy nowy dom”: Polska i emigracja marcowa w materiałach opublikowanych w “Plotkies”’, in Społeczność żydowska w PRL przed kampanią antysemicką lat 1967–1968 i po niej, ed. Grzegorz Berendt, Warsaw: Instytut Pamięci Narodowej, 2009, pp. 218–27.
Starnawski, Marcin, ‘Pokolenie Marca ’68 na wygnaniu: Wzory integracji i zmiany identyfikacyjne’, Kwartalnik Historii Żydów, 2019, 2, pp. 389–416.
Starnawski, Marcin, Socjalizacja i tożsamość żydowska w Polsce powojennej: Narracje emigrantów z pokolenia marca ’68, Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, 2016.
Stola, Dariusz, ‘Anti-Zionism as a Multipurpose Policy Instrument: The Anti-Zionist Campaign in Poland, 1967–1968’, Journal of Israeli History, 25, 2006, 25, 1, pp. 175–201.
Stola, Dariusz, Emigracja pomarcowa, Warsaw: Instytut Studiów Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2000.
Stola, Dariusz, ‘Jewish Emigration from Communist Poland: The Decline of Polish Jewry in the Aftermath of the Holocaust’, East European Jewish Affairs, 47, 2017, 2–3, pp. 169–88.
Stola, Dariusz, Kampania antysyjonistyczna w Polsce 1967–1968, Warsaw: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, 2000.
Stola, Dariusz, Kraj bez wyjścia? Migracje z Polski 1949–1989, Warsaw: Instytut Pamięci Narodowej, 2010.
Stolarz, Agata, ‘Dzielenie się pamięcią’: Praktyka i teoria historii mówionej, Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, 2016.
Szajda, Marek, ‘Epilog “Historii złudzeń”: Obraz Polski w latach 1944–1968 we wspomnieniach Klemensa Nussbauma’, Sobótka, 74, 2019, 3, pp. 137–63.
Szaynok, Bożena, ‘Raport o stanie badań na temat emigracji z Polski Żydów obywateli polskich po II wojnie światowej (1944–1989)’, in Polska emigracja polityczna 1939–1990: Stan badań, ed. Sławomir Łukasiewicz, Warsaw: Instytut Pamięci Narodowej, 2016, pp. 395–425.
Szumiło, Mirosław,‘Żydzi w kadrze kierowniczej Związku Patriotów Polskich w ZSRS (1943–1946)’, in Elity i przedstawiciele społeczności żydowskiej podczas II wojny światowej, ed. Aleksandra Namysło and Martyna Grądzka-Rejak, Cracow, Katowice and Warsaw: Instytut Pamięci Narodowej, 2017, pp. 337–50.
Torańska, Teresa, Jesteśmy: Rozstania ’68, Warsaw: Świat Książki, 2008.
Tuszyńska, Agata, et al., Bagaż osobisty: Po Marcu, Warsaw: Dom Spotkań z Historią, 2018.
Węgrzyn, Ewa, Wyjeżdżamy! Wyjeżdżamy?! Alija gomułkowska 1956–1960, Budapest and Cracow: Wydawnictwo Austeria, 2016.
Wiszniewicz, Joanna, Życie przecięte: Opowieści pokolenia Marca, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2008.