Primate Stefan Wyszyński’s Pro Memoria Journal as a Historical Source

This article is a concise analysis of the value of Primate Stefan Wyszyński’s Pro memoria as a historical source. It presents the most important facts concerning the hierarch’s journal, and proceeds to present a comprehensive discussion of the topics which Wyszyński touched upon in his notes, and of his writing style. The summary indicates fields of research which could utilize Pro memoria to their benefit, and also recapitulates the potential importance of the journal for scholarly research into the history of Poland in the years 1949–81.

Białecki, Konrad et al., Arcybiskup Antoni Baraniak 1904–1977, Poznań and Warsaw: Instytut Pamięci Narodowej, 2017.
Białkowski, Michał, Protokoły konferencji polskich ojców soborowych: Zbiór dokumentów 1962–1965, Lublin: Gaudium, 2019.
Białkowski, Michał, ‘Prymas Stefan Wyszyński jako ordynariusz wiernych obrządku ormiańskiego: Szkic do dziejów religijnych diaspory Ormian polskich w latach 1957–1981’, in Biskupi w rzeczywistości politycznej Polski ‘ludowej’, ed. Rafał Łatka, 2 vols, Warsaw: Instytut Pamięci Narodowej, 2020–22, vol. 2, 2022, pp. 32–52.
Czaczkowska, Ewa K., Kardynał Stefan Wyszyński: Biografia, Cracow: Znak, 2013.
Czaczkowska, Ewa K., ‘Marzec ’68 w dokumentach Konferencji Episkopatu Polski’, in Stefan Wyszyński wobec oporu społecznego i opozycji 1945–1981, ed. Ewa K. Czaczkowska, Warsaw: Instytut Pamięci Narodowej; Wydawnictwo Naukowe UKSW, 2018, pp. 143–55.
Czaczkowska, Ewa, ‘Prymas Polski Stefan kardynał Wyszyński na Soborze Watykańskim II’, in Studia Soborowe, ed. Michał Białkowski, 2 vols, Toruń: Finna, 2013–15, vol. 1: Historia i nauczanie Vaticanum II, 2013, pp. 143–68.
Friszke, Andrzej, Koło posłów ‘Znak’ w Sejmie PRL 1957–1976, Warsaw: Wydawnictwo Sejmowe, 2002.
Glemp, Józef, ‘Prymas Wyszyński jako mąż stanu’, Studia Prymasowskie, 3, 2009, pp. 81–83.
Gruczyński, Krzysztof, Biskup Michał Klepacz 1893–1967, Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, 1993.
Janczewski Zbigniew, ‘Prerogatywy prymasów Polski’, Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne, 31, 1998, pp. 157–69.
Kaliski, Bartosz, Archidiecezja gnieźnieńska w czasach komunizmu 1945–1980, Warsaw: Scholar, 2012.
Krukowski, Józef, ‘Uprawnienia nadzwyczajne kard. Stefana Wyszyńskiego, Prymasa Polski, wobec zagrożeń ze strony reżimu komunistycznego’, Studia Prymasowskie, 5, 2011, pp. 29–42.
Kucharski, Wojciech, ‘Ziemie Zachodnie i Północne jako polska racja stanu w myśli i działaniach prymasa Stefana Wyszyńskiego w latach 1948–1972 (ze szczególnym uwzględnieniem archidiecezji wrocławskiej)’, in Prymas Wyszyński a Niepodległa: Naród – patriotyzm – państwo w nauczaniu Prymasa Tysiąclecia, ed. Ewa K. Czaczkowska and Rafał Łatka, Warsaw: Instytut Pamięci Narodowej; Wydawnictwo Naukowe UKSW, 2019, pp. 227–49.
Łatka, Rafał, ‘“Bronić Solidarność przed wkraczaniem na tereny polityczne’: Prymas Stefan Wyszyński wobec Solidarności’, in Stefan Wyszyński wobec oporu społecznego i opozycji 1945–1981, ed. Ewa K. Czaczkowska, Warsaw: Instytut Pamięci Narodowej; Wydawnictwo Naukowe UKSW, 2018, pp. 77–104.
Łatka, Rafał, ‘Czy Prymas Polski Stefan Wyszyński był antykomunistą?’, in Antykomunizm Polaków w XX wieku, ed. Piotr Kardela and Karol Sacewicz, Białystok: Instytut Pamięci Narodowej, 2019, pp. 569–92.
Łatka, Rafał, Episkopat Polski wobec rzeczywistości społeczno-politycznej PRL 1970–1989, Warsaw: Instytut Pamięci Narodowej, 2019.
Łatka, Rafał, ‘Idea dobra wspólnego i racja stanu w nauczaniu Prymasa Wyszyńskiego’, in Prymas Wyszyński a Niepodległa: Naród – patriotyzm – państwo w nauczaniu Prymasa Tysiąclecia, ed. Ewa K. Czaczkowska and Rafał Łatka, Warsaw: Instytut Pamięci Narodowej; Wydawnictwo Naukowe UKSW, 2019, pp. 55–76.
Łatka, Rafał, ‘Prymas Stefan Wyszyński w okresie przełomu 1956–1957’, Saeculum Christianum, 27, 2020, 2, pp. 207–18.
Łatka, Rafał, ‘Prymas Stefan Wyszyński wobec zagrożenia interwencją sowiecką i konsekwencje jego poglądów (1980–1981)’, SDRE, 53, 2018, 1, pp. 145–64.
Łatka, Rafał, ‘Prymas Wyszyński wobec rzeczywistości politycznej doby Władysława Gomułki’, in Dzieje Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim, ed. Michał Siedziako, Zbigniew Stanuch and Grzegorz Wejman, 4 vols, Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej, 2016–19, vol. 2: 1956–1972, 2017, pp. 47–66.
Łatka, Rafał, ‘“Sprawa wrocławska”, czyli spór Kościoła z państwem o następcę kard. Bolesława Kominka (1974–1976)’, in Kardynał Bolesław Kominek: biskup, dyplomata, wizjoner, ed. Wojciech Kucharski and Rafał Łatka, Wrocław: Ośrodek ‘Pamięć i Przyszłość’; Warsaw: Instytut Pamięci Narodowej, 2020, pp. 349–92.
Łatka, Rafał, and Paweł Skibiński, ‘Stefan Wyszyński’, in Słownik biograficzny polskiego katolicyzmu społecznego, ed. Rafał Łatka, Warsaw: Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej; Neriton, 2020– , vol. 1, 2020, pp. 465–83.
Łatka, Rafał, Beata Mackiewicz and Dominik Zamiatała, Prymas Stefan Wyszyński: Biografia, Warsaw: Instytut Pamięci Narodowej; Soli Deo, 2020.
Micewski, Andrzej, Kardynał Wyszyński, Prymas i mąż stanu, Paris: Éditions du Dialogue, 1982.
Migas, Anna, and Jacek Żurek, ‘Dzienniki prymasa Wyszyńskiego’, Glaukopis, 11/12, 2007/08, pp. 470–81.
Mikołajczuk, Krzysztof, Uprawnienia Kardynała Stefana Wyszyńskiego wobec Kościoła Greckokatolickiego w archiwaliach Prymasa i Konferencji Episkopatu Polski, Lublin: Gaudium, 2014.
Moskwa, Jacek, Niewygodny prorok: Biografia ks. Jana Ziei, Cracow: Znak, 2020.
Protokoły wizytacji kanonicznych przeprowadzonych przez biskupa lubelskiego Stefana Wyszyńskiego w parafiach na terenach obecnej archidiecezji lubelskiej i diecezji sandomierskiej 1946–1948, ed. Leszek Adamowicz, Lublin: Gaudium, 2021.
Protokoły wizytacji kanonicznych przeprowadzonych przez biskupa lubelskiego Stefana Wyszyńskiego w parafiach na terenie obecnej diecezji zamojsko-lubaczowskiej 1946–1948, ed. Mariusz Leszczyński, Warsaw: Instytut Pamięci Narodowej, 2020.
Przeperski, Michał, ‘Anatomia kreacji: Przypadek Dzienników politycznych Mieczysława F. Rakowskiego’, Polska 1944/45–1989: Studia i materiały, 18, 2020, pp. 223–54.
Raina, Peter, Kardynał Wyszyński, 20 vols, Warsaw (1–20) and Biała Podlaska (15–20): Książka Polska (1–6); von boroviecky (7–14); Arte (15–20), 1993–2010, vol. 11: Czasy prymasowskie 1972, 2004; vol. 13: Czasy prymasowskie 1974, 2006.
Raina, Peter, Sprawa obsadzenia metropolii wrocławskiej: Eskapady władz PRL 1974– 1976, Pelplin: Bernardinum, 2003.
Raina, Peter, Stefan Kardynał Wyszyński: Prymas Tysiąclecia, Wrocław: Lena, 2016.
Rastawicka, Anna, ‘Maryja na drogach człowieka w nauczaniu kard. Stefana Wyszyńskiego’, Studia Prymasowskie, 6, 2012, pp. 65–73.
Rastawicka, Anna, Ten zwycięża, kto miłuje: Życie i nauczanie prymasa Stefana Wyszyńskiego, Warsaw: Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Stefana Wyszyńskiego, 2019.
Romaniuk, Marian Piotr, Życie, twórczość i posługa Stefana Kardynała Wyszyńskiego Prymasa Tysiąclecia, 4 vols, Warsaw: PAX, 1994–2002.
Skibiński, Paweł, ‘Cele polityki władz komunistycznych w Polsce wobec Stolicy Apostolskiej do roku 1978’, Glaukopis, 33, 2016, pp. 333–46.
Skibiński, Paweł, ‘Prymas Stefan Wyszyński a wydarzenia grudnia 1970 roku’, in Stefan Wyszyński wobec oporu społecznego i opozycji 1945–1981, ed. Ewa K. Czaczkowska, Warsaw: Instytut Pamięci Narodowej; Wydawnictwo Naukowe UKSW, 2018, pp. 157–76.
Ślązak, Ewelina, ‘Uległy czy niezależny? Biskup Michał Klepacz w optyce aparatu bezpieczeństwa’, Pamięć i Sprawiedliwość, 2020, pp. 530–48.
Śmigiel, Kazimierz, Prymasostwo polskie: Instytucja, prymasi, dokumenty, Warsaw: Narodowe Centrum Kultury, 2018.
Sołomieniuk, Michał, ‘Spuścizna po prymasie Stefanie kardynale Wyszyńskim w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie: Zawartość i stan opracowania’, Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, 110, 2018, pp. 339–56.
Stefan Kardynał Wyszyński Prymas Polski, ojciec Soboru Watykańskiego II (1962–1965): Wybór dokumentów, ed. Stanisław Wilk and Anna Wójcik, Lublin: Wydawnictwo KUL, 2013.
Stefan Kardynał Wyszyński Prymas Polski w dokumentach aparatu bezpieczeństwa PRL (1953–1956), ed. Bogdan Piec, Warsaw: Verbinum, 2001.
Stefan Kardynał Wyszyński wobec Ziem Zachodnich i Północnych oraz stosunków polsko-niemieckich: W 100-lecie urodzin Prymasa Tysiąclecia, ed. Tadeusz Dzwonkowski and Czesław Osękowski, Warsaw and Poznań: Civitas Christiana, 2001.
Tunak, Marcin, ‘Środowisko Lasek wobec opozycji antysystemowej w latach 1976–1989 i rola rektora kościoła św. Marcina w Warszawie we wsparciu dla działaczy KOR i “Solidarności”’, in Księża dla władzy groźni: Duchowni współpracujący z opozycją (1976–1989), ed. Rafał Łatka, 2 vols, Warsaw: Instytut Pamięci Narodowej, 2019–20, vol. 2, 2020, pp. 149–75.
Uprawnienia wyjątkowe prymasa Stefana Wyszyńskiego: Wybór dokumentów 1948–1979, ed. Kazimierz Śmigiel and Piotr Lewandowski, Pelplin: Bernardinum, 2020.
Więzy jedności Jana XXIII i kardynała Stefana Wyszyńskiego: Wybór dokumentów, ed. Stanisław Wilk and Anna Wójcik, Lublin: Wydawnictwo KUL, 2016.
Wysocki, Wiesław Jan, Osaczanie Prymasa: Kardynał Stefan Wyszyński jako ‘podopieczny’ aparatu bezpieczeństwa w latach 1953–1956, Warsaw: Rytm, 2002.
Wyszomirski, Robert, ‘Maryjna droga kardynała Stefana Wyszyńskiego’, Tarnowskie Studia Teologiczne, 34, 2015, 1, pp. 47–65.
Wyszyński, Stefan, Kalendarzyk łaski, Warsaw: Soli Deo, 2020.
Wyszyński, Stefan, Pro memoria, Warsaw: Instytut Pamięci Narodowej; Wydawnictwo Naukowe UKSW, 2017– , vol. 1: 1948–1952, ed. Paweł Skibiński, 2017; vol. 2: 1953, ed. Ewa K. Czaczkowska, 2017; vol. 3: 1953–1956, ed. Iwona Czarcińska and Andrzej Gałka, 2018; vol. 4: 1956–1957, ed. Michał Białkowski and Monika Wiśniewska, 2020; vol. 5: 1958, ed. Małgorzata Krupecka, 2018; vol. 6: 1959, ed. Grzegorz Łeszczyński, 2019; vol. 7: 1960, ed. Rafał Łatka, 2019; vol. 8: 1961, ed. Monika Wiśniewska, 2019; vol. 9: 1962, ed. Antoni Poniński, 2020; vol. 12: 1965, ed. Paweł Skibiński, 2021.
Wyszyński, Stefan, Pro memoria: Zapiski z lat 1948–1949 i 1952–1953, ed. Małgorzata Bujnowska et al., Ząbki: Apostolicum, 2007.
Wyszyński, Stefan, Zapiski millenijne: Wybór z dziennika ‘Pro memoria’ z lat 1965–1967, ed. Maria Okońska, Mirosława Plaskacz and Anna Rastawicka, Warsaw: Soli Deo, 2001.
Wyszyński, Stefan, Zapiski więzienne, Warsaw: Soli Deo, 2006.
Żakowski, Jacek, Mroczne wnętrza: Uwięziony Prymas prywatnie w oczach współwięźniów i swojej siostry, Warsaw: Sic, 2000.
Zamiatała, Dominik, ‘Prymas Wyszyński wobec Ziem Zachodnich’, in Prymas Wyszyński a Niepodległa: Naród – patriotyzm – państwo w nauczaniu Prymasa Tysiąclecia, ed. Ewa K. Czaczkowska and Rafał Łatka, Warsaw: Instytut Pamięci Narodowej; Wydawnictwo Naukowe UKSW, 2019, pp. 251–71.
Zamiatała, Dominik, Zakony męskie a episkopat w Polsce w latach 1945–1989, Lublin: Wydawnictwo Muzyczne Polihymnia, 2009.
Żaryn, Jan, ‘Aresztowanie Prymasa Polski – okoliczności, przebieg, konsekwencje (1953–1956)’, Studia Prymasowskie, 1, 2007, pp. 47–69.
Żaryn, Jan, Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce 1944–1989, Warsaw: Neriton, 2003.
Żebrowski, Krzysztof, ‘Źródła “Krystyna” i “Ptaszyńska” – najbliżsi współtowarzysze uwięzionego Prymasa’, Studia Prymasowskie, 6, 2012, pp. 191–98.
Zieliński, Zygmunt, ‘Wielka Nowenna na tle powojennych losów Kościoła w Polsce’, in Ecclesia Posnaniensis: Opuscula Mariano Banaszak septuagenario dedicata, ed. Feliks Lenort and Karol Lutyński, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1998, pp. 273–88.