Antropologia więcej niż ludzka jako praktyka badawcza i propozycja etyczna

Kowalska, Małgorzata Zofia

doi:0071-1861

Skip to main menu
Skip to search engine
Skip to content
Skip to footer

Download

Title: Antropologia więcej niż ludzka jako praktyka badawcza i propozycja etyczna

Abstract:

The article aims at presenting more-than-human anthropology as a research model, which I have adapted in a scientific project conducted in the nature conservation site in the Gnieźnieńskie Lakeland. By drawing upon the works of Anna Tsing, Deborah Bird Rose and Timothy Ingold, I propose to see more-than-human perspective as encouraging training in natural sciences, while simultaneously opening the possibility of thinking and writing about the world in more relational terms. I argue that attention to the nonhumans is an ethical act that enacts connectivity and responsibility, as well as challenge the understanding of the human as a bounded entity, and a sole producer of meaning.

References:

Albrecht Glenn 2005, Solastalgia. A New Concept in Health and Identity, Philosophy, Activism, Nature, nr 3, s. 44–59.
Bastian Michelle, Jones Owain, Moore Niamh, Roe Emma 2017, Introduction. More-than-Human Participatory Research. Contexts, Challenges, Possibilities, [w:] M. Bastian, O. Jones, N. Moore, E. Roe (red.), Participatory Research in More-than-Human Worlds, Routledge, London–New York, s. 1–15.
Bawaka Country, Wright Sara, Suchet-Pearson Sandy, Lloyd Kate, Burarrwanga Laklak, Ganambarr Ritjilili, Ganambarr-Stubbs Merrkiyawuy, Ganambarr Banbapuy, Maymuru Djawundil 2015, Working with and Learning from Country: Decentering Human Authority, Cultural Geographies, vol. 22, nr 2, s. 269–283.
Brosius J. Peter, Tsing Anna L., Zerner Charles (red.) 2005, Communities and Conservation. Histories and Politics of Community-Based Natural Resource Management, Altamira Press, Lanham.
Dębińska Maria S. 2021, Witnessing from Within. Hyperobjects and Climate Activism in Poland, HAU: Journal of Ethnographic Theory, vol. 11, nr 2, s. 445–460.
Eriksen Thomas H., Valkonen Sanna, Valkonen Jarno (red.) 2020, Knowing from the Indigenous North. Sámi Approaches to History, Politics and Belonging, Routledge, London.
Fernández de Piérola Santiago C., Carbonell Xavier, Gómez-Limón García Javier, Hernández Francisco H., Sintes Zamanillo Maria 2009, Natura i społeczeństwo. Instrumenty komunikacji społecznej w zarządzaniu Siecią Natura 2000, Edit sp. z o.o., Warszawa.
Fortun Kim 2012, Ethnography in Late Industrialism, Cultural Anthropology, vol. 27, nr 3, s. 446–464.
Gąbka Maciej 2009, Charophytes of the Wielkopolska Region (NW Poland): Distribution, Taxonomy and Autecology, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Gąbka Maciej, Bociąg Katarzyna, Chmara Rafał, Jakubas Emilia, Joniak Tomasz, Kisiel Adam, Lisek Daniel, Messyasz Beata, Pełechaty Mariusz, Pęczuła Wojciech, Pukacz Andrzej, Rekowska Emilia, Rybak Michał, Wilk-Woźniak Elżbieta 2015, 3140 – Twardowodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki wodne z podwodnymi łąkami ramienic Charetea, [w:] W. Mróz (red.), Monitoring siedlisk przyrodniczych. Przewodnik metodyczny – tom czwarty, Inspekcja Ochrony Środowiska, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa, s. 120–140.
Gąbka Maciej, Burchardt Lubomira 2006, Ramienice zbiorników wodnych Powidzkiego Parku Krajobrazowego (Wielkopolska), Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica, t. 13, nr 2, s. 387–398.
Gąbka Maciej, Lisek Daniel 2019, Zlewniowy aspekt ochrony jezior – problem planowania granic obszarów chronionych i stref buforowych na potrzeby dokumentów planistycznych, [w:] R. Wiśniewski, T. Kakareko (red.), Ochrona i rekultywacja jezior, Towarzystwo Naukowe, Toruń, s. 109–116.
Gąbka Maciej, Owsianny Paweł M. 2012, Problem of Protection of the Chara-Dominated Lakes from the Eastern Part of the Gnieźnieńskie Lakeland (Western Poland) in the Conditions of Disturbed Water Regime, [w:] K. Wołowski, I. Kaczmarska, J.M. Ehrman, A.Z. Wojtal (red.), Current Advances in Algal Taxonomy and Its Applications: Phylogenetic, Ecological and Applied Perspective, Polish Academy of Sciences, W. Szafer Institute of Botany, Kraków, s. 287–301.
Gąbka Maciej, Owsianny Paweł M., Gołdyn Ryszard 2008, Siedlisko 3140 – jeziora ramienicowe w Wielkopolsce. Wojewódzki Zespół Specjalizacyjny ds. programu NATURA 2000 w Województwie Wielkopolskim (msc.).
Haraway Donna 2008, When Species Meet, University of Minnesota Press, Minneapolis.
Haraway Donna 2016, Staying with the Trouble. Making Kin in the Chthulucene, Duke University Press, Durham–London.
Hartigan John Jr. (red.) 2011, The Human is More than Human. Theorizing the Contemporary, Fieldsights, November 18, https://culanth.org/fieldsights/series/the-human-is-more-than-human (dostęp: 10.11.2022).
Hastrup Frida 2016, Qualifying Coastal Nature. Bio-Conservation Projects in South-East Asia, [w:] K. Hastrup (red.), Anthropology and Nature, Routledge, London–New York, s. 43–61.
Hastrup Kirsten, Hastrup Frida (red.) 2015, Waterworlds: Anthropology in Fluid Environemnents, Berghahn Books, New York.
Hodgetts Timothy, Hester 2017, How We Nose, [w:] M. Bastian, O. Jones, N. Moore, E. Roe (red.), Participatory Research in More-than-Human Worlds, Routledge, London–New York, s. 79–91.
Hoover Elizabeth 2016, ‘We’re Not Going To be Guinea Pigs’. Citizen Science and Environmental Health in a Native American Community, Journal of Science Communication, vol. 15, nr 1, A05, s. 1–21.
Ingold Tim 2001, From the Transmission of Representation to the Education of Attention, [w:] H. Whitehouse (red.), The Debated Mind: Evolutionary Psychology versus Ethnography, Berg, London, s. 113–153.
Ingold Tim 2011, Being Alive: Essays on Movement, Knowledge and Description, Routledge, London.
Ingold Tim 2013, Anthropology Beyond Humanity, Suomen Antropologi: Journal of the Finnish Anthropological Society, vol. 38, nr 3, s. 5–23.
Ingold Tim 2014, That’s Enough about Ethnography, HAU: Journal of Ethnographic Theory, vol. 4, nr 1, s. 383–395.
Ingold Tim 2017, Anthropology contra Ethnography, HAU: Journal of Ethnographic Theory, vol. 7, nr 1, s. 21–26.
Ingold Tim 2021, Sustainability of Everything, Pluralizing the Anthropocene, Lecture moderated by Gonçalo Santos (CIAS/Sci-Tech Asia), February 15th, https://www.youtube.com/watch?v=yav1hb2RQwc (dostęp: 10.11.2022).
Ingold Tim 2022, Panel Taking care together. Conservation as more-than-human commoning, 17th EASA Biennial Conference EASA2022: Transformation, Hope and the Commons, Belfast.
Kirksey Eben S., Helmreich Stefan 2010, The Emergence of Multispecies Ethnography, Cultural Anthropology, vol. 25, nr 4, s. 545–576.
Kohn Eduardo 2007, How Dogs Dream: Amazonian Natures and the Politics of Transspecies Engagement, American Ethnologists, vol. 34, nr 1, s. 3–24.
Konczal Agata Agnieszka 2017, Antropologia lasu. Leśnicy a percepcja i kształtowanie wizerunków przyrody w Polsce, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Krzywoszynska Anna 2017, Empowerement as Skill: The Role of Affect in Building New Subjectives, [w:] M. Bastian, O. Jones, N. Moore, E. Roe (red.), Participatory Research in More-than-Human Worlds, Routledge, London–New York, s. 127–140.
Law John 2004, After Method. Mess in Social Science Research, Routledge, London.
Lechowicz Kosma 2021, Wrażliwość jako przekaźnik wzajemnego powiązania ludzi i nieludzi: przypadek irlandzkiej stadniny, [w:] K. Majbroda (red.), Etnografia tranrelacyjna. Poznanie i praxis w świecie ludzi i bytów poza ludzkich, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, s. 101–127.
Mathews Andrew L. 2017, Ghostly Forms and Forest Histories, [w:] A.L. Tsing, H.A. Swanson, E. Gan, N. Bubandt (red.), Arts of Living on a Damaged Planet. Ghosts and Monsters of the Anthropocene, University of Minnesota Press, Minneapolis, G145–G156.
Miller Daniel 2017, Anthropology Is the Discipline but the Goal is Ethnography, HAU: Journal of Ethnographic Theory, vol. 7, nr 1, s. 27–31.
Mitman Gregg, Haraway Donna, Tsing Anna 2019, Reflections on the Plantationocene: A Conversation with Donna Haraway and Anna Tsing, https://edgeeffects.net/wp-content/uploads/2019/06/PlantationoceneReflections_Haraway_Tsing.pdf (dostęp:10.11.2022).
Ostrom Elizabeth (red.) 1990, Governing the Commons, Cambridge University Press, Cambridge.
Owczarska Małgorzata, Wagner Iwona 2021, Języki wody – dialog, Przegląd Kulturoznawczy, nr 2 (48), s. 416–430.
Parker Ingrid M. 2017, Remembering in Our Amnesia, Seeing in Our Blindness, [w:] A.L. Tsing, H.A. Swanson, E. Gan, N. Bubandt (red.), Arts of Living on a Damaged Planet. Ghosts and Monsters of the Anthropocene, University of Minnesota Press, Minneapolis, M155–M167.
Pasztalaniec Agnieszka, Kolada Agnieszka, Kutyła Sebastian, Bielczyńska Aleksandra, Nowak Bogumił, Hobot Agnieszka, Dziura Andrzej 2021, Obszary ochronne zbiorników wód śródlądowych – aspekty przyrodnicze i uwarunkowania formalno-prawne. Dokumentacja jezior regionów wodnych Noteci i Wart: Niedzięgiel, Chłop i Szarcz, Wydawnictwo IOŚ-PIB, Warszawa.
Pełechaty Mariusz, Pukacz Andrzej 2008, Klucz do oznaczania gatunków ramienic (Characea) w rzekach i jeziorach, Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Warszawa.
Piotrowicz Ryszard 2004, 3140. Twardowodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki z podwodnymi łąkami ramienic Charetea, [w:] Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny, t. 2: Wody słodkie i torfowiska, Ministerstwo Środowiska, s. 48–58.
Pitt Hannah 2017, An Apprenticeship in Plant Thinking, [w:] M. Bastian, O. Jones, N. Moore, E. Roe (red.), Participatory Research in More-than-Human Worlds, Routledge, London–New York, s. 92–106.
Przewoźna Patrycja, Inglot Adam, Mielewczyk Marcin, Mączka Krzysztof, Matczak Piotr, Wężyk Piotr 2021, Geo-Questionnaire for Environmental Planning: The Case of Ecosystem Services Delivered by Trees in Poland, Data, vol. 6, nr 12, s. 128. https://doi.org/10.3390/data6120128 (dostęp: 10.11.2022).
Rakowski Tomasz 2018, Etnografia przedtekstowa. Fenomenologiczne korzenie interpretacji antropologicznej, Teksty Drugie, nr 1, s. 16–39.
Raport 2005, Raport stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2005, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, Poznań.
Raport 2011, Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2011, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, Poznań.
Raport 2017, Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2017, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, Poznań.
Rose Deborah Bird 2007, Recursive Epistemologies and an Ethics of Attention, [w:] J.-G. Goulet, B. Granville Miller (red.), Extraordinary Anthropology: Transformations in the Field, University of Nebraska Press, Lincoln, s. 88–102.
Rose Deborah Bird 2017, Shimmer. When All You Love is Being Trashed, [w:] A.L. Tsing, H.A. Swanson, E. Gan, N. Bubandt (red.), Arts of Living on a Damaged Planet. Ghosts and Monsters of the Anthropocene, University of Minnesota Press, Minneapolis, G51–G63.
Standardowy Formularz Danych 2022 (2001), Natura 2000 – Standardowy Formularz Danych. Pojezierze Gnieźnieńskie. PLH300026. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska.
Stengers Isabelle 2011, Another Science is Possible. A Plea for Slow Science, Inaugural Lecture Chair Willy Calewaert VUB, Faculte de Philosophie et Lettres, ULB, 13 December 2011.
Stengers Isabelle 2015, Cosmopolitics: Learning To Think With Sciences, Peoples and Natures, https://www.artandeducation.net/classroom/video/66077/isabelle-stengers-cosmopolitics-learning-to-think-with-sciences-peoples-and-natures (dostęp: 10.11.2022).
Strang Veronica 2015, Water: Nature and cCulture, University of Chicago Press, Chicago.
Stroud James T., Bush Michael R., Ladd Mark C., Nowicki Robert J., Shantz Andrew A., Sweatman Jennifer 2015, Is a Community Still a Community? Reviewing Definitions of Key Terms in Community Ecology, Ecology and Evolution, vol. 5, nr 21, s. 4757–4765, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4662321/ (dostęp: 10.11.2022).
Syntetyczny raport 2020, Syntetyczny raport z klasyfikacji i oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych wykonanej za 2019 rok na podstawie danych z lat 2014–2019, Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Warszawa.
TallBear Kim 2011, Why Interspecies Thinking Needs Indigenous Standpoints, November 2011, https://culanth.org/fieldsights/why-interspecies-thinking-needs-indigenous-standpoints (dostęp: 10.11.2022).
TallBear Kim 2014, Standing with and Speaking as Faith: A Feminist-Indigenous Approach to Inquiry. Research Note, Journal of Research Practice, vol. 10, nr 2, N17.
Tsing Anna Lowenhaupt 2010, Arts of Inclusion, or How to Love a Mushroom, Mānoa, vol. 22, nr 2; Wild Hearts: Literature, Ecology, and Inclusion, s. 191–203.
Tsing Anna Lowenhaupt 2013, More-than-Human Sociality: A Call for Critical Description, [w:] K. Hastrup (red.), Anthropology and Nature, Routledge, London–New York, s. 27–42.
Tsing Anna Lowenhaupt 2015, The Mushroom at the End of the World. On the Possibility of Life in the Capitalist Ruins, Princeton University Press, Princeton–Oxford.
Tsing Anna 2021a, The View from the Feral Atlas, Pluralizing the Anthropocene, Lecture moderated by Gonçalo Santos (CIAS/Sci-Tech Asia), March 1st, https://www.youtube.com/watch?v=NNyfuKnTqyM (dostęp: 10.11.2022).
Tsing Anna 2021b, Anna Tsing Talking to Sarah Shin. Extract, Carrier Bag Fiction, TANK Magazine, June 2021, https://tankmagazine.com/tank/2021/06/carrier-bag-anna-tsing (dostęp: 10.11.2022).
Tsing Anna Lowenhaupt 2022, The Sociality of Birds. Reflections on Ontological Edge Effects, [w:] T. van Dooren, M. Chrulew (red.), Kin. Thinking with Deborah Bird Rose, Durham University Press, Durham–London, s. 15–31.
Tsing Anna, Swanson Heather, Gan Elaine, Bubandt Nils (red.) 2017, Arts of Living on a Damaged Planet. Ghosts and Monsters of the Anthropocene, University of Minnesota Press, Minneapolis.
Urbaniak Jacek, Gąbka Maciej 2014, Polish Charophytes. An Illustrated Guide to Identification, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Wrocław.
van Dooren Thom 2014, Mourning Crows. Grief and Extinction in a Shared World, [w:] M. Garry, S. McHugh (red.), Routledge Handbook of Human-Animal Studies, Routledge, London, s. 275–289.
van Dooren Thom, Chrulew Matthew 2022, World of Kin. An Introduction, [w:] T. van Dooren, M. Chrulew (red.), Kin. Thinking with Deborah Bird Rose, Durham University Press, Durham–London, s. 1–14.
van Dooren Thom, Kirksey Eben, Münster Ursula 2016, Multispecies Studies: Cultivating Arts of Attentiveness, Environmental Humanities, vol. 8, nr 1, s. 1–23.