Ruch Kapitanów i geneza rewolucji portugalskiej (1973–1974)

Autorytarne portugalskie Nowe Państwo, którego architektem był António Salazar, przetrwało II wojnę światową i powojenną falę demokratyzacji w zachodniej Europie. Ograniczona liberalizacja, zainicjowana w 1968 r. przez następcę Salazara Marcela Caetana, nie objęła polityki kolonialnej. Portugalia prowadziła od 1961 r. wojnę z ruchami niepodległościowymi w Angoli, Mozambiku i Gwinei Bissau. Otwarty bunt młodszych oficerów rozpoczął się od kwestii korporacyjnych, ale jego zasadniczym celem było zakończenie wojny. Ponieważ rząd zamierzał ją kontynuować, zawiązany we wrześniu 1973 r. Ruch Kapitanów podjął przygotowania do zamachu stanu z programem likwidacji Nowego Państwa, wprowadzenia pluralizmu i przeprowadzenia wolnych wyborów. Przewrót (25 IV 1974) zakończył się sukcesem, otwierając drogę do demokracji po 48 latach dyktatury.

Afonso Aniceto, Matos Gomes Carlos, Guerra colonial, Porto Editora, Lisboa 2020.
Banazol Luís Ataíde, A origem do Movimento das Forças Armadas, Lisboa 1974.
Cabral Riu, Pinheiro de Almeida Luís, Capitães de Abril. A conspiração e o Golpe, Colibri, Lisboa 2024.
Braga da Cruz Manuel, O Estado Novo e a Igreja Católica, Editorial Bizâncio, Lisboa 1999.
Braga Isabel, Papel de jornal. A imprensa na revolução, b.m. 2008 (Os anos de Salazar. 1974. O povo que mais ordena).
Cervelló Josep Sánchez, A revolução portuguesa e a sua influência na transição espanhola (1961–1976), Assírio & Alvim, Lisboa 1993.
História contemporânea de Portugal, red. António Costa Pinto, Nuno Gonçalo Monteiro, t. 5: A busca da democracia 1960–2000, Fundação MAPFRE, Penguin Random House Grupo Editorial Unipessoal Ltd., Madrid–Lisboa 2015.
Kubiak Krzysztof, Portugalska „rewolucja goździków” 1974–1976. Przyczyny – przebieg – następstwa, „Klio” 59, 2021, 3, s. 193–221.
Łabno-Jabłońska Anna, Od rządów autorytarnych do demokracji parlamentarnej. Rewolucja portugalska 1974–1976, Uniwersytet Śląski, Katowice 1989.
Madeira João, Farinha Luís, Pimentel Irene, Vítimas de Salazar. Estado Novo e violência política, Esfera dos Livros, Lisboa 2007.
Martelo David, 25 de Abril. Do Golpe Militar a Revolução na forma tentada, Edições Silabo, Lisboa 2020.
Matos José, Oliveira Zelia, Rumo a Revolução. Os Meses Finais do Estado Novo, Guerra e Paz, Editores, Lisboa 2023.
Maxwell Kenneth, A Construção da Democracia em Portugal, Editoria Presença, Lisboa 1999.
Pimentel Irene, A historia da PIDE, Circulo de Leitores, Lisboa 2007.
Pimentel Irene, Do 25 de Abril de 1974 ao 25 de Novembro de 1975. Episódios menos conhecidos, Temas e debates, Lisboa 2024.
Pimentel Irene, História da Oposição a Ditadura 1926–1974, Figueirinhas, Porto b.d.
Revolução portuguesa 1974–1975, red. Fernando Rosas, Tinta-da-china, Lisboa 2022.
Rezola Maria Inácia, Nasce o MFA, b.m. 2008 (Os Anos de Salazar. 1973. Nasce o MFA).
Rodrigues Avelino, Borga Cesário, Cardoso Mário, O Movimento dos Capitães e o 25 de Abril, Planeta Manuscrito, Lisboa 2014.
Rosas Fernando, O Estado Novo (1926–1974), w: História de Portugal, red. José Mattoso, t. 7, Editorial Estampa, Lisboa 1998.
Schmitter Philippe C., Portugal. Do Autoritarismo a Democracia, Imprensa de Ciências Sociais, Lisboa 1999.
Skórzyński Jan, U genezy Estado Novo. Przemiany polityczne i ustrojowe Portugalii w pierwszej połowie XX wieku, „Dzieje Najnowsze” 2022, 2, s. 27–47.
Vasconcelos e Sousa Bernardo, Gonçalo Monteiro Nuno, Ramos Rui, História de Portugal, Esfera dos Livros, Lisboa 2009.
Wituch Tomasz, Historia Portugalii w XX wieku, Wyższa Szkoła Humanistyczna, Pułtusk 2000.