„Plus ratio quam vis” i „Ne cedat Academia”. Uniwersyteckie dewizy z wojną w tle

Godula-Węcławowicz, Róża

doi:1429-0618

Pobierz

Tytuł: „Plus ratio quam vis” i „Ne cedat Academia”. Uniwersyteckie dewizy z wojną w tle

Abstrakt:

Dramat drugiej wojny światowej, zarówno w aspekcie osobistym jak i ogólniejszym – kulturowym i narodowym, był bezpośrednim impulsem, który sprawił, że Karol Estreicher umieścił łacińskie sentencje: Plus ratio quam vis i Ne cedat Academia w odnawianym po wojnie Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego. Lecz zarazem ów wojenny kontekst zapewnił kontrast uwypuklający istotne sensy haseł: wagę autonomii uczelni, niezawisłości nauki, rozumu i rozwagi, aktualne w długiej perspektywie czasowej, także w chwili współczesnej. Obie maksymy Karol Estreicher wymyślił, przedtem nigdy ich tu nie było. Obmyślił też przebudowę gmachu, funkcje wielu sal i ich wystrój, zwyczaje uniwersyteckie. Kierował się zasadą z powodzeniem zastosowaną już wcześniej przy aranżacji wnętrz wawelskich: „Skoro nie wiemy jak było, zróbmy tak jak mogło być”. Jego ideę rekonstrukcji Collegium Maius i Muzeum UJ oraz łacińskie, nowo wykreowane uniwersyteckie sentencje należy czytać w kontekście tradycji pojmowanej podmiotowo, której wyznacznikami jest przeszłość jako wartość oraz przekonanie, że warto ją kontynuować we współczesności. Estreicher nie traktował przeszłości autotelicznie, wybierał z niej tylko pewne elementy i adaptował uważając, że tworzy ciągłość średniowiecznej idei uniwersytetu. „Wynalazł” tradycję Uniwersytetu Jagiellońskiego i zakodował ją w architekturze budynku, aranżacji wnętrz i rytualizacji zwyczajów. Zrekonstruował ją z okruchów przeszłości i zaaranżował tak udatnie, że identyfikują się z nią kolejne generacje profesorów i studentów oraz mieszkańcy Krakowa. Zrekonstruowana tradycja uniwersytecka nie jest niezmienna, jak zakłada klasyczne rozumienie terminu „tradycja wynaleziona”. Podlega nie tylko formalnym modyfikacjom, albowiem uniwersalne wartości przenosi do teraźniejszości i są one interpretowane w kontekście współczesnych doświadczeń

Bibliografia:

Barycz H. 1964, Uniwersytet Jagielloński w życiu narodu polskiego, Ossolineum, Wrocław- Warszawa-Kraków
Bogdanowska M., Chwalba A. 2014, Collegium Novum, Księgarnia Akademicka, Kraków
Estreicher K. 1968, Collegium Maius. Dzieje gmachu, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego CLXX, Prace z Historii Sztuki”, z. 6
Estreicher K. 1971, Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Dzieje, obyczaje, zbiory, Wydawnictwo Interpress, Warszawa
Estreicher K. 1973, Dawne budynki Uniwersytetu Jagiellońskiego, w: Gospodarka i budynki Uniwersytetu Jagiellońskiego od XV do XVIII wieku, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego CCCXXXIII, Prace Historyczne”, z. 45, s. 9-53
Estreicher K. 2001, Dziennik wypadków, t. I, 1939-1945, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, Kraków
Estreicher K. 2002, Dziennik wypadków, t. II, 1946-1960, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, Kraków
Estreicher K. 2003, Dziennik wypadków, t. III, 1961-1966, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, Kraków
Hobsbawm E., Ranger T. (red.) 2008. Tradycja wynaleziona, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Małecki A. 2007, 10 lat stowarzyszenia Ne Cedat Academia, „Alma Mater” Nr 96, s.26-34
Markiewicz H., Romanowski A. 1990, Skrzydlate słowa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa
Michalewicz J. (red.) 2005, Relacje pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego o ich losach osobistych i dziejach uczelni w czasie drugiej wojny światowej Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Starachowicz Z. 2012, Sonderaktion Krakau. Wspomnienia z akcji przeciwko profesorom uniwersyteckim w Krakowie (6-10 listopada 1939 roku), Muzeum II Wojny Światowej, Gdańsk
Sławiński B. 2008, Kulisy nadania doktoratu honoris causa UJ Janowi Pawłowi II, „Alma Mater” nr 104–105, s.78-83
Statut Uniwersytetu Jagiellońskiego z 7 czerwca 2006 wraz z późniejszymi zmianami (tekst ujednolicony),http://www.uj.edu.pl/uniwersytet/statut (dostęp maj 2014)
Waltoś S. 2004, Na tropach doktora Fausta i inne szkice, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne SA, Warszawa
Węcławowicz T. 2007, Średniowieczne kolegia uniwersyteckie i ich rekonstrukcje / Medieval university colleges and their reconstructions [w:] Kolegia uniwersyteckie średniowiecznej Europy. Katalog wystawy w Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego / University Colleges of Medieval Europe. Catalogue of the Exhibition at the Jagiellonian University Museum, Kraków, s. 31-45
Włodarek A. 2000, Architektura średniowiecznych kolegiów i burs Uniwersytetu Krakowskiego, Universitas, Kraków
Zachwatowicz J. 1946, Program i zasady konserwacji zabytków, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, T.8, nr 1-2, s. 48-52
Zarębowie M. i A. (red.) 1975, Ne cedat Academia. Kartki z dziejów tajnego nauczania w Uniwersytecie Jagiellońskim 1939-1945, Wydawnictwo Literackie, Kraków