Kwestia podziału Prus Wschodnich w okresie II wojny światowej = The issue of the division of East Prussia in the period of World War II

Eberhardt, Piotr (1935–2020)

doi:0033-2143 (print)

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Kwestia podziału Prus Wschodnich w okresie II wojny światowej = The issue of the division of East Prussia in the period of World War II Eberhardt, Piotr (1935–2020)

Object structure

Kwestia podziału Prus Wschodnich w okresie II wojny światowej = The issue of the division of East Prussia in the period of World War II

Przegląd Geograficzny T. 90 z. 4 (2018)

Eberhardt, Piotr (1935–2020)

World War II ; East Prussia ; political borders of Poland

This paper presents the reasons for, and the historical-political conditions underpinning, the liquidation and division of East Prussia after World War II. It is recalled here that, even before the War, Polish scholars, including quite a number of leading Polish geographers, had aimed to have such a political design implemented. The period of the War itself saw respective proposals drawn up in various detailed variants. The very first two of these were presented on April 2nd, 1940, in Paris by Division III of the Head Office of the Polish Army Commander (at that time General Władysław Sikorski). The subsequent proposal for the course of the border was as finalised by October 17th, 1940 in London, by the Bureau for Political Studies of the Polish Government-in-Exile. The three variants are presented and commented upon in the article, as well as shown in Fig. 1. They did not gain any high political status, unlike the decision on the division of East Prussia taken personally by Joseph Stalin in July1944, during a meeting with the Polish Delegation. This concept for the course of the border is also shown in Fig. 1. The defeat of Nazi Germany and the occupation of this German border province by the Red army made it possible for effect to be given to an already-formulated territorial postulate. The decisions of the three powers, taken in Tehran, Yalta and Potsdam, are also presented and commented upon. The final part of the paper then presents the procedures by which the borderline was delineated, and determined in practice, as this resulted in the ultimate division of East Prussia into Polish and Soviet parts. In particular, attention is paid to the boundary negotiations relevant to that, which took place throughout 1945. Over the longer term, the boundary in fact proved unstable, with individual localities changing their political affiliations from one state to the other. All this of course happened under strong pressure from the Soviet side that effectively left the Polish party helpless. The border that was finally established, largely in the form of a straight line running East-West, in fact persists through to the present day, and now separates Poland from the Kaliningrad District of the Russian Federation.

1. Buczek K., 1936, Geograficzno-historyczne podstawy Prus Wschodnich, [w:] Dzieje Prus Wschodnich, 1, Pamiętnik Instytutu Bałtyckiego, Toruń, s. 3–78.
2. Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko-radzieckich, 1974, Książka i Wiedza, Warszawa.
3. Eberhardt P., 1992, Polska granica wschodnia, Editions Spotkania, Warszawa.
4. Eberhardt P., 2018, Powojenna zachodnia granica Polski wg projektu Biura Prac Politycznych z października 1940 roku, Przegląd Geopolityczny, 24, s. 45–56.
5. Giertych J., 1930, Za północnym kordonem (Prusy Wschodnie), Skład Główny w Księgarni "Ossolineum", Warszawa.
6. Głogowiecki K., 1925, Nasi sąsiedzi i nasi sojusznicy, Biblioteka Pedagogiczna, Warszawa.
7. Grabski S., 1922, Uwagi o bieżącej historycznej chwili Polski, Nakładem Księgarni Perzyński, Niklewicz i S-ka, Warszawa.
8. Kałuski S., 2017, Blizny historii. Geografia granic politycznych współczesnego świata, Wydawnictwo Naukowe Dialog, Warszawa.
9. Kurnatowski J., 1925, Zagadnienie Prus Wschodnich, Związek Obrony Kresów Zachodnich, Poznań.
10. Leszczycki S., 1982, Miejsce dla Polski, Przegląd Techniczny, 61, s. 3–6.
11. Lewandowska I. (red.), 2012, Dziedzictwo ziem pruskich. Dzieje i kultura Warmii i Mazur, Wydawnictwo Elset, Olsztyn.
12. Limanowski B., 1925, Mazowsze Pruskie, Skład Główny w Księgarni Robotniczej, Kraków.
13. Mroczko M., 1986, Polska myśl zachodnia 1918–1939. Kształtowanie i upowszechnienie, Instytut Zachodni, Poznań.
14. Musiał B., 2008, Niechaj Niemcy się przesuną. Stalin, Niemcy i przesunięcie granic Polski na Zachód, Arcana, 1, s. 128–158.
15. Okręg Mazurski w raportach Jakuba Prawina. Wybór dokumentów 1945 rok, 1996, Rozprawy i Materiały Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, 155, Olsztyn.
16. Pasierb B., 1990, Polska myśl polityczna okresu II wojny światowej wobec Niemiec, Instytut Zachodni, Poznań.
17. Sienkiewicz W., 2012, Nadzieja i piekło. Polska 1914–1989, Wydawnictwo Demart, Warszawa.
18. Sławski S., 1925, Dostęp Polski do morza a interesy Prus Wschodnich, Drukarnia Gdańska, Gdańsk.
19. Sprawa polska w czasie drugiej wojny światowej na arenie międzynarodowej. Zbiór dokumentów, 1965, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
20. Srokowski S., 1925, Z krainy czarnego krzyża (Uwagi o Prusiech Wschodnich), Strażnica Zachodnia, Poznań.
21. Srokowski S., 1945, Prusy Wschodnie. Studium Geograficzne, Gospodarcze i Społeczne, Wydawnictwa Instytutu Bałtyckiego, Gdańsk – Bydgoszcz – Toruń.
22. Srokowski S., 1947, Prusy Wschodnie (Mazury, Warmia i Powiśle), Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa.
23. Stosunki polsko-radzieckie w latach 1917–1945, 1967, Książka i Wiedza, Warszawa.
24. Teheran – Jałta – Poczdam. Dokumenty konferencji szefów rządów trzech wielkich mocarstw, 1972, Instytut Spraw Międzynarodowych, Książka i Wiedza, Warszawa.
25. Uziębło A., 1920, Walka o Mazowsze Pruskie, Ziemia, 6, 1, s. 14–25.
26. W stronę Odry i Bałtyku. Wybór źródeł (1795 – 1950). O Odrę, Nysę Łużycką i Bałtyk (1939–1944), 1990, Wydawnictwo Volumen, Wrocław.
27. Wakar W., 1917, Program Terytorialny, "Polska" Pismo poświęcone zagadnieniom ideologii patryotycznej, 2: s. 1–16; 4: s. 14–16, 5: s. 15–16.
28. Wakar W. (Consilibus), 1926, Doświadczenia i błędy naszej polityki zagranicznej wobec zadań chwili, Nakładem Biura Społecznego Literackiego, Warszawa.
29. Wendt J., 2007, Ustalenie granicy polsko-rosyjskiej, [w:] T. Palmowski (red.), Pogranicze polsko-rosyjskie. Problemy współpracy transgranicznej z obwodem kaliningradzkim, Wydawnictwo Bernardinum, Gdynia-Pelpin, s. 212–216.
30. Wańkowicz M., 1936, Na tropach Smętka, Biblioteka Polska, Warszawa.
31. Wrzesiński W., 1984, Warmia i Mazury w polskiej myśli politycznej 1864–1945, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
32. Wrzesiński W., 1993, O przyszłość państwową Królewca w latach II wojny światowej, [w:] M. Biskup, W. Wrzesiński (red.), Królewiec a Polska, Rozprawy i Materiały, 135, Ośrodek Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego, Olsztyn, s. 157–181.
33. Wrzesiński W., 1994, Prusy Wschodnie w polskiej myśli politycznej 1864–1945, Towarzystwo Naukowe im. W. Kętrzyńskiego, Olsztyn.