Europejski kontekst wpływu współczesnych megatrendów na rozwój społeczno-gospodarczy. Ujęcie syntetyczne = The European context of the impact of contemporary megatrends on socio-economic development. A synthetic approach

Konecka-Szydłowska, Barbara; Churski, Paweł; Herodowicz, Tomasz; Perdał, Robert

doi:2300-8466 (on-line)

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Europejski kontekst wpływu współczesnych megatrendów na rozwój społeczno-gospodarczy. Ujęcie syntetyczne = The European context of the impact of contemporary megatrends on socio-economic development. A synthetic approach Konecka-Szydłowska, BarbaraChurski, PawełHerodowicz, TomaszPerdał, Robert

Object structure

Przegląd Geograficzny T. 91 z. 2 (2019)

Konecka-Szydłowska, Barbara : Autor ; Churski, Paweł : Autor ; Herodowicz, Tomasz : Autor ; Perdał, Robert : Autor

megatrends ; transformation ; globalization ; economic integration ; postmodernisation ; Europe

The article aims to analyse the influence on socio-economic development of contemporary socio-economic changes, or – using terminology after John Naisbitt (1982) – main megatrends, primarily from the point of view of the situation and changes characterising the EU’s Member States. The specifics of these processes in the capitalist countries of Western Europe and in the former countries of so-called “people’s democracy” in East-Central Europe are the key element of this discussion. In the context of the spatial patterns identified, discussion centres around trends of: (1) transformation, (2) economic integration, (3) globalisation, and (4) postmodernisation. The first part presents a synthetic characterisation of megatrends distinguished, including as regards specific definitions and reasons for them to arise. The second, most important part of the work addresses the impacts of megatrends on socio-economic development and the specific nature of the process ongoing with the two spatial European patterns. The analysis conducted supports the contention that the megatrends described have played a key role in the shaping contemporary processes of socio-economic development. However, it is difficult to analyse the separate influences of each, given the way they interact in one bundle (external in relation to endogenous processes), permeating one another, and ensuring an influence exerted that is diversified both temporally and spatially. It is not easy to state that any specific social or economic changes result solely from one or other of the processes discussed. Thus, the influence of these megatrends should be perceived synergically. More or less intensive processes of transformation are strengthened by economic integration and globalisation and give rise to a diversified range of postmodernisation changes. This perception is needed even more, as many researchers often consider these processes in a slightly different configuration (Dicken, 2015). The influence of megatrends on socio-economic processes also requires that the issue of socio-economic development factors be looked into once again. Answering a question as to if and in what way their importance and scope changes becomes a significant research challenge. At the same time, the discussion on changes in socio-economic development factors as regards the influence of megatrends should involve specifics of the given area that are consequences of its powerful, historically-formed features, to a large extent connected with a certain development path taken by Western or East-Central Europe. The presented outcomes confirm the aptness of the adopted place-based paradigm as a basis for optimising cohesion-policy measures. Popularisation of an approach making full use of the influence of megatrends on changes in socio-economic development factors requires the devolution of powers and finances. It will provide for the flexible adjustment of intervention to match objectively-recognised resources and development abilities, in line with evidence-based policy (Churski et al., 2017; Churski, 2018a).

1. Antoszewski A., 1998, Tranzycja polityczna, [w:] A. Antoszewski, R. Herbut (red.), Leksykon politologii, Atla 2, Wrocław.
2. Balassa В., 1961, The Theory of Economic Integration, R. D. Irwin, Homewood, IL. https://doi.org/10.1111/j.1467-6435.1961.tb02365.x
3. Bauman Z., 1988, Sociology and Postmodernity, Sociological Review, 36, 4, s. 790-813. https://doi.org/10.1111/j.1467-954X.1988.tb00708.x
4. Bauman Z., 1998, Globalization. The Human Consequences, Polity Press, Blackwell Publishers Ltd, Cambridge.
5. Bell D., 1973, The Coming of Post-industrial Society: A Venture in Social Forecasting, Basic Books, New York.
6. Bhagwati J., 2004, In Defense of Globalization, Oxford University Press, New York.
7. Bianchetti C., But M.C., 2016, Territory Matters. Production and Space in Europe. City, Territory and Architecture, Springer Open, 3, 26, s. 1-6. https://doi.org/10.1186/s40410-016-0055-8
8. Blok Z. (red.), 1993, Transformacja systemowa w Polsce, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
9. Blok Z., 2001, Globalizacja - prawidłowość czy wynaturzenie, Człowiek i Społeczeństwo, 19, Wydawnictwo UAM, Poznań, s. 11-16.
10. Blok Z., 2006, Transformacja jako konwersja funkcji wewnątrzsystemowych na przykładzie Polski, Wydawnictwo UAM, Poznań.
11. Böhme K., Doucet P., Komornicki T., Zaucha J., Światek T., 2011, How to strengthen the territorial dimension of Europe 2020 and EU Cohesion Policy, Warsaw.
12. Bożyk P., 2008, Międzynarodowe stosunki ekonomiczne. Teoria i Polityka, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
13. Bożyk P., Misala J., 2003, Integracja ekonomiczna, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
14. Budnikowski A., 2006, Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
15. Byiers B., Vankeukelom J., 2014, What drives regional economic integration? Lesson from the Maputo Development Corridor and the North-South Corridor, Discussion Paper, 157, European Centre for Development Policy Management, Maastricht.
16. Chojnicki Z., 1993, Postmodernistyczne zmiany globalnego porządku społeczno-gospodarczego, [w:] Polonia, quo vadis? Studia Regionalne i Lokalne, 12 (45), Warszawa, s. 166-204.
17. Chojnicki Z., 2007, Geografia wobec problemów współczesnego świata, [w:] W. Maik, K. Rembowska, A. Suliborski (red.), Geografia a przemiany współczesnego świata. Podstawowe Idee i Koncepcje w Geografii, 3, Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy, Bydgoszcz, s. 15-24.
18. Churski P., 2018, Podejście zorientowane terytorialnie (place-based policy) - teoria i praktyka polityki regionalnej, Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 41, Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UAM, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 31-50.
19. Churski P., 2018, Międzynarodowa integracja gospodarcza w procesie współczesnych przemian czynników rozwoju w Europie, [w:] A. Klasik, F. Kuźnik (red.), Rozwój lokalny i regionalny. Teorie i zastosowanie, Studia KPZK PAN, 184, Warszawa, s. 24-42.
20. Churski P., Herodowicz T., Konecka-Szydłowska B., Perdał R., 2017, Czynniki rozwoju regionalnego w świetle współczesnych przemian społeczno-gospodarczych - dyskurs teoretyczny, Working Paper of FORSED Project, 1, Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UAM, Poznań.
21. Crook S., Pakulski J., Waters Z., 1992, Postmodernization. Change in Advanced Society, Sage, London.
22. Dicken P., 2015, Global Shift. Mapping the Changing Contours of the World Economy, The Guilford Press, New York, London.
23. Drewnowski J., 1994, Na drodze ku demokracji i gospodarce rynkowej, Polityka Społeczna, 4, s. 1-2.
24. Emmers R., 2004, Globalization and Non-traditional Security Issues: A Study of Human and Drug Trafficking in East Asia, Institute of Defence and Strategic Studies, RSIS Working Paper, 62, Singapore.
25. Fiedor B., 2006, Nowa Ekonomia Instytucjonalna jako podstawa teoretycznej refleksji nad procesem transformacji od gospodarki centralnie sterowanej do rynkowej, [w:] J. Kleer, A. Kondratowicz (red.), Wkład transformacji do teorii ekonomii, Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa, s. 11-27.
26. Giddens A., 1991, Modernity and Self-Identity: Self and Society in the Late Modern Age, Polity Press, Cambridge.
27. Gill I., Sugawara N., 2013, What can countries in central Europe do for the European Project? Complete the convergence, CEPR's Policy Portal, http://voxeu.org/article/central-european-reforms-beacon (26.10.2017).
28. Golawska-Witkowska G., Mazurek-Krasodomska E., Rzeczycka A., 2015, Transformacja systemów bankowych w wybranych krajach bałtyckich, Politechnika Gdańska, Wydział Zarządzania i Ekonomii, Gdańsk.
29. Goliszek A., 2014, Homogenizacja i heterogenizacja zachowań konsumenckich w społeczeństwie globalnym, Handel Wewnętrzny, 354, 1, s. 101-109.
30. Gorzelak G. (red.), 1995, Transformacja systemowa a restrukturyzacja regionalna, Katedra UNESCO Trwałego Rozwoju, Europejski Instytut Rozwoju Regionalnego i Lokalnego, Warszawa.
31. Grossman S.J., Oliver D.H., 1986, The costs and benefits of ownership: A theory of vertical and lateral integration, Journal of Political Economy, 94, 4, s. 691-719. https://doi.org/10.1086/261404
32. Gwiazda A., 1998, Globalizacja i regionalizacja gospodarki światowej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
33. Harvey D., 1985, The Urbanization of Capital. Studies in the History and Theory of Capitalist Urbanization, 2, Basil Blackwell, Oxford.
34. Harvey D., 1990, The condition of postmodernity, Blackwell, Cambridge.
35. Harvey D., 1996, Justice, Nature and the Geography of Difference, Blackwell, Oxford.
36. Harvey D., 2010, A Companion to Marx's Capital, Verso, London, New York.
37. Harvey D., 2016, Przestrzenie globalnego kapitalizmu, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa.
38. Held D., McGrew A., Goldblatt D., Perraton J., 1999, Global Transformations: Politics, Economics and Culture, Stanford University Press, Stanford.
39. Herodowicz T., 2018, Gospodarczy wymiar globalizacji, Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 41, Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UAM, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 13-30.
40. Hosny A.S., 2013, Theories of economic integration: A survey of the economic and political literaturę, The International Journal of Economy, Management and Social Sciences, 5, 2, s. 133-155.
41. Huntington S.P., 1995, Trzecia fala demokracji, Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
42. Economies in Transition. The Prague Statement, 1991, InterAction Council, New York.
43. Jameson F., 1992, Postmodernism: Or, The Cultural Logic of Late Capitalism, Verso, London, New York.
44. Jarmołowicz W., Piątek D., 2013, Polska transformacja gospodarcza. Przesłanki - przebieg - rezultaty, [w:] S. Owsiak, A. Pollok (red.), W poszukiwaniu nowego ładu ekonomicznego, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa, s. 71-89.
45. Jencks C., 1996, What Is Post-Modernism? Academy Editions, London.
46. Kleer J., 2008, Transformacje i problemy z nimi związane, [w:] M. Bednarski, J. Wilkin (red.), Ekonomia dla prawników i nie tylko, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa, s. 438-460.
47. Knight G., 2000, Entrepreneurship and Marketing Strategy, Journal of International Marketing, 8, 2, s. 12-32. https://doi.org/10.1509/jimk.8.2.12.19620
48. Kołodko G. W., 2001, Globalizacja a perspektywy rozwoju krajów posocjalistycznych, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa "Dom Organizatora", Toruń.
49. Kotler Ph., Keller K.L., 2012, Marketing, Rebis, Poznań.
50. Kukliński A., 1995, Transformacje w Europie Środkowej - priorytetowe zagadnienia badawcze, [w:] B. Jałowiecki (red.), Współczesne problemy rozwoju regionalnego, Uniwersytet Warszawski, Warszawa, s. 7-20.
51. Levitt T., 1993. The globalization of markets, [w:] R. Z. Aliber, R. W. Click (red.), Readings in International Business: A Decision Approach, MIT Press, Cambridge Massachusetts, London, s. 249-266.
52. Longi S., Nijkamp P., 2007, Economic Integration and Labour Markets: Ways Forward. Regionalization, Growth and Economic Integration, Physica-Verlag, s. 3-24.
53. Lubbe A., 2010, Globalizacja i regionalizacja we współczesnej gospodarce światowej, [w:] A. Bąkiewicz, U. Żuławska (red.), Rozwój w dobie globalizacji, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, s. 36-63.
54. Lyotard J. F., 1979, La Condition postmoderne: Rapport sur le savoir, Éditions de Minuit. Paris.
55. Machlup F., 1977, A history of Thought on Economic Integration, Columbia University Press, New York. https://doi.org/10.1007/978-1-349-03171-9
56. Maik W., 2016, Idee postmodernizmu w geografii społeczno-ekonomicznej, Przegląd Geograficzny, 88, 4, s. 425-440. https://doi.org/10.7163/PrzG.2016.4.1
57. Marinov E., 2014, Economic integration theories and the developing countries,, MPRA Paper no. 63310, Munich Personal RePEc Archive, Economic Research Institute at BAS, South-East Research Centre, Munich.
58. Markiewicz M., 2011, Transformacja sektora bankowego krajów bałtyckich, [w:] Problemy współczesnej gospodarki światowej, Prace i Materiały Instytutu Handlu Zagranicznego, 30, s. 149-166.
59. Milleville J., 2009, Wpływ integracji ekonomicznej na handel ugrupowania regionalnego na przykładzie Unii Europejskiej, Barometr Regionalny, 16, 2, Zamość, s. 55-69.
60. Mitręga-Niestrój K., 2012, Skutki światowego kryzysu finansowego w sferze realnej - ujęcie międzynarodowe, Studia Ekonomiczne, 122, s. 159-171.
61. Naisbitt J., 1982, Megatrends. Ten New Directions Transforming Our Lives, Warner Books, Warner Communications Company, New York.
62. Nowak A. Z., 2006, Unia celna jako podstawowy etap integracji europejskiej, [w:] A. Z. Nowak, D. Milczarek (red.), Europeistyka w zarysie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s.183-204.
63. Nowotnik D., 2011, Migracje zagraniczne w krajach Unii Europejskiej w warunkach kryzysu gospodarczego, Prace Komisji Geografii Przemysłu, 18, s. 59-70.
64. Pajestka J., 1994, Megatrendy cywilizacyjne a proces transformacji systemowej, Ekonomista, 2, Warszawa.
65. Pietrzyk I., 2009, Globalizacja a regionalizacja i regionalizm w gospodarce światowej, [w:] A. Jewtuchowicz, A. Rzeńca (red.), Współczesne wyzwania miast i regionów, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
66. Potter J., 2002, Embedding Foreign Direct Investment. Leed Programme, Directorate of Employment, Labour and Social Affairs, OECD, Paris.
67. Raue J.S., Wieland A., 2015, The interplay of different types of governance in horizontal cooperations: A view on logistics service providers, The International Journal of Logistics Management, 26, 2, s. 401-423. https://doi.org/10.1108/IJLM-08-2012-0083
68. Rising international economic integration. Opportunities and challenges. European Economy, 2006, European Commission, Brussels.
69. Rorty R., 1989, Contingency, Irony and Solidarity. Cambridge University Press, Cambridge. https://doi.org/10.1017/CBO9780511804397
70. Rychard A., 1993, Reforms, Adaptation and Breakthrough. The Source of Limits to Institutional Changes in Poland, MS Publisher, Warszawa.
71. Seventh report on economic, social and territorial cohesion. My Region, My Europe, Our Future, 2017, European Commission, Luxembourg.
72. Skórska A., 2015, Przestrzenne zróżnicowanie rozwoju przemysłu i usług high-tech w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 29, 2, s. 53-65.
73. Soja E., 1989, Postmodern Geographies: The Reassertion of Space in Critical Social Theory, Verso, London, New York.
74. Stachowiak K., 2007, Instytucjonalne uwarunkowania bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
75. Stachowiak K., 2009, Instytucjonalne uwarunkowania międzynarodowej działalności przedsiębiorstw w Europie Środkowo-Wschodniej, [w:] M. G. Woźniak (red.), Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy: uwarunkowania instytucjonalne, Katedra Teorii Ekonomii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, s. 165-176.
76. Stiglitz J.E., 2007, Globalizacja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
77. Stryjakiewicz T., 2011, Rola geografii w badaniu procesów i struktur społeczno-gospodarczych w skali globalnej i regionalnej, [w:] A. Kostrzewski, W. Maik, R. Brudnicki (red.), Geografia wobec problemów współczesności. Funkcje poznawcze i praktyczne geografii, Komitet Nauk Geograficznych PAN, Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy, Bydgoszcz, s. 49-58.
78. Sullivan A., Sheffrin S.M., 2003, Economics: Principles in Action. Upper Saddle River, Pearson Prentice Hall, New York.
79. Szahaj A., 2004, Postmodernizm, [w:] B. Szlachta (red.), Słownik społeczny, WAM, Kraków, s. 935-942.
80. Sztompka P., 1994, Teorie zmian społecznych a doświadczenia polskiej transformacji, Studia Socjologiczne, 1.
81. Szul R., 1995, Główne tendencje transformacji w Europie Wschodniej, [w:] B. Jałowiecki (red.), Współczesne problemy rozwoju regionalnego, Uniwersytet Warszawski, Warszawa, s. 37-62.
82. Toffler A., Toffler H., 1997, Budowa nowej cywilizacji. Polityka trzeciej fali, Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań.
83. Viner J., Oslington P., 2014, The customs union issue, Oxfrod University Press. https://doi.org/10.1093/acprof:osobl/9780199756124.001.0001
84. Wall F.J. 1970, Andrew Carnegie, Oxford.
85. Wallerstein I., 1996, Historical Capitalism and Capitalist Civilization, Verso, London, New York.
86. Wallerstein I., 2004, World-systems Analysis. An Introduction, Duke University Press, Durham, London.
87. Westernhagen N., 2002, Systemic Transformation, Trade and Economic Growth: Developments, Theoretical Analysis and Empirical Results, Springer-Verlag, Berlin Heidelberg.
88 . Wilkin J., 2006, Co wniosła transformacja postsocjalistyczna do teorii ekonomii?, [w:] J. Kleer, A. Kondratowicz (red.), Wkład transformacji do teorii ekonomii, Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa, s. 111-121.
89. Woźniak M.G., 2008, Jak obecnie widzą polską transformację i jej przyszłość ekonomiści z najwyższej półki?, Zeszyty Naukowe, 6, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków.
90. Zelenyuk V., 2014, Scale efficiency and homotheticity: equivalence of primal and dual measures, Journal of Productivity Analysis, 42, 1, s. 15-24. https://doi.org/10.1007/s11123-013-0361-z
91. Ziółkowski M., 2012, Kapitały społeczny, kulturowy i materialny i ich wzajemne konwersje we współczesnym społeczeństwie polskim, Studia Edukacyjne, 22, Poznań, s. 7-27.