Fossil large mammals from Wielkopolska: a state of knowledge : text

Marciszak, Adrian; Gornig, Wiktoria; Stefaniak, Krzysztof; Zarzecka-Szubińska, Katarzyna; Frydrychowicz, Dagmara; Maciejewska, Zuzanna; Gośka, Arkadiusz; Kropczyk, Aleksandra

doi:0016-7282 (print)

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Fossil large mammals from Wielkopolska: a state of knowledge : text Marciszak, AdrianGornig, WiktoriaStefaniak, KrzysztofZarzecka-Szubińska, KatarzynaFrydrychowicz, DagmaraMaciejewska, ZuzannaGośka, ArkadiuszKropczyk, Aleksandra

Object structure

Fossil large mammals from Wielkopolska: a state of knowledge : text

Geographia Polonica Vol. 97 No. 3 (2024)

Marciszak, Adrian : Autor ; Gornig, Wiktoria : Autor ; Stefaniak, Krzysztof : Autor ; Zarzecka-Szubińska, Katarzyna : Autor ; Frydrychowicz, Dagmara : Autor ; Maciejewska, Zuzanna : Autor ; Gośka, Arkadiusz : Autor ; Kropczyk, Aleksandra : Autor

A number of 125 open-air localities from Wielkopolska documented presence of 18 species (3 carnivores, 4 proboscideans, 3 perissodactyls and 8 artiodactyls). Most of species are cold-adapted members of mammoth fauna from the Late Pleistocene, such as Ursus arctos priscus, Mammuthus primigenius, Coelodonta antiquitatis, Equus ferus, Rangifer tarandus, and Bison priscus. The few species like Ursus arctos taubachensis, Palaeoloxodon antiquus and Stephanorhinus kirchbergensis represent an older, thermophilic fauna dated to MIS 5e. The vast majority of bones are accidental finds, without a stratigraphic context. Most artiodactyls were found in alluvial sediments, in bogs or swamps, while carnivores are represented only by isolated remains.

Anonymous (1860). Korespondencya Pracowni chemicznéj Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu. Ziemianin. Dodatek rolniczy do Dziennika Poznańskiego, 23, 3-4.
Barnett, R., Shapiro, B., Barnes, I., Ho, S. Y. W., Burger, J., Yamaguchi, N., … & Cooper, A. (2009). Phylogeography of lions (Panthera leo ssp.) reveals three distinct taxa and a Late Pleistocene reduction in genetic diversity. Molecular Ecology, 18(8), 1668-1677. https://doi.org/10.1111/j.1365-294X.2009.04134.x
Barnett, R., Zepeda Mendoza, M. L., Rodrigues Soares, A. E., Ho, S. Y. W., Zazula, G., Yamaguchi, N., … & Gilbert, M. T. P. (2016). Mitogenomics of the extinct cave lion, Panthera spelaea (Goldfuss, 1810), resolve its position within the Panthera cats. Open Quaternary, 2(4), 1-11. https://doi.org/10.5334/oq.24
Barycka, E. (2008). Middle and Late Pleistocene Felidae and Hyaenidae of Poland. Fauna Poloniae, 2, New series. Warsaw: Museum and Institute of Zoology Polish Academy of Sciences, Natura Optima Dux Foundation.
Berto, C., Nadachowski, A., Pereswiet-Soltan, A., Lemanik, A., & Kot, M. (2021). The Middle Pleistocene small mammals from the lower layers of Tunel Wielki Cave (Kraków-Częstochowa Upland): An Early Toringian assemblage in Poland. Quaternary International, 577, 52-70. https://doi.org/10.1016/j.quaint.2020.10.023
Behr, J., & Tietze, O. (1911). Ueber den Verlauf der Endmoränen bei Lissa (Prov. Posen) zwischen Oder und russischer Grenze. Jahrbuch der Königlich Preussischen Geologischen Landesanstalt und Bergakademie zu Berlin, 32(1), 60-75.
Beuschausen, L., & Kühn, B. (1898). Erläuterungen zur geologischen Spezialkarte von Preussen und benachbarten Bundesstaaten. Lieferung 88, Blatt Posen. Berlin: Königlicher Geologischen Landesanstalt.
Boeskorov, G. G. (2012). Some specific morphological and ecological features of the fossil woolly rhinoceros (Coelodonta antiquitatis Blumenbach 1799). Biology Bulletin, 39(8), 692-707. https://doi.org/10.1134/S106235901208002X
Boeskorov, G. G., Lazarev, P. A., Sher, A. V., Davydov, S. P., Bakulina, N. T., Shchelchkova, M. V., … & Tikhonov, A. N. (2011). Woolly rhino discovery in the lower Kolyma River. Quaternary Science Reviews, 30(17-18), 2262-2272. https://doi.org/10.1016/j.quascirev.2011.02.010
Bratlund, B. (1999). Taubach revisited. Jahrbuch des Römisch-Germanischen Zentralmuseums Mainz, 46(1), 61-174. https://doi.org/10.11588/jrgzm.1999.1.25776
de Carvalho, C. N., Figueiredo, S., Muniz, F., Belo, J., Cunha, P. P., Baucon, A., … & Rodriguez-Vidal, J. (2020). Tracking the last elephants in Europe during the Würm Pleniglacial: The importance of the Late Pleistocene aeolianite record in SW Iberia. Ichnos, 27(3), 352-360. https://doi.org/10.1080/10420940.2020.1744586
Chłapowski, F. (1904). O znachodzeniu kilku gatunków, względnie odmian słonia w niżu północnoniemieckim i polskim. Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego, 30, 109-130.
Chłapowski, F. (1905). Ząb mastodonta w żwirowisku Obornickiem. Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego, 31, 3-10.
Chmielewski, W., Schild, R., & Więckowska, H. (1975). Paleolit i mezolit. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Ossolineum.
Conventz, H. (1898). XVIII. Amtlicher Bericht über die Verwaltung der Naturhistorischen, Archaeologischen und Ethnologischen Sammlungen des Westpreussischen Provinzial-Museums für das Jahr 1897. Danzig: A. W. Kafemann.
Conventz, H. (1907). XXVII. Amtlicher Bericht über die Verwaltung der Naturhistorischen, Archaeologischen und Ethnologischen Sammlungen des Westpreussischen Provinzial-Museums für das Jahr 1906. Danzig: A. W. Kafemann.
Croitor, R., Stefaniak, K., Pawłowska, K., Ridush, B., Wojtal, P., & Stach, M. (2014). Giant deer Megaloceros giganteus Blumenbach, 1799 (Cervidae, Mammalia) from Palaeolithic of Eastern Europe. Quaternary International, 326-327, 91-104. https://doi.org/10.1016/j.quaint.2013.10.068
Diedrich, C. G. (2021). Top predators at war: Ice Age lions versus competing spotted hyenas. Acta Zoologica, 102(4), 365-385. https://doi.org/10.1111/azo.12345
Eaton, R. L. (1979). Interference competition among carnivores: a model for the evolution of social behavior. Carnivore, 2(1-2), 9-16.
Fedorowicz, S., & Olszak, I. J. (1988). Analiza wyników datowań termoluminescencyjnych (TL) oraz badań geochemicznych profilu Jóźwin 84. Konińskie Zeszyty Muzealne, 2, 89-93.
Fedorowicz, M., & Lorek, I. (2019). Edukacyjna wartość wystawy w Muzeum Okręgowym w Koninie. Słoń leśny - Palaeoloxodon antiquus z odkrywki "Jóźwin" Kopalni Węgla Brunatnego "Konin". Przegląd Geologiczny, 67(8), 675-677.
Frydrychowicz, D. (2021). Plejstoceńska megafauna z odkrywek KWB "Konin" w zbiorach działu geologiczno-przyrodniczego Muzeum Okręgowego w Koninie. Konińskie Zeszyty Muzealne, 17, 63-75.
Gaudzinski-Windheuser, S., Kindler, L., MacDonald, K., & Roebroeks, W. (2023). Hunting and processing of straight-tusked elephants 125.000 years ago: Implications for Neanderthal behaviour. Science Advances, 9(5), 816. https://doi.org/10.1126/sciadv.add8186
Gorczyca, K. (1988). Sprawozdanie z badań ratunkowych szkieletu słonia leśnego (Palaeoloxodon antiquus) w Jóźwinie, gm. Kleczew, woj. konińskie. Konińskie Zeszyty Muzealne, 2, 5-11.
Gürich, G. (1885). Quartärfauna von Schlesien. Jahres-Bericht der Schlesischen Gesellschaft für vaterländische Cultur, 62, 261-270.
Hermann, R. (1911). Rhinoceros merckii Jäger im Diluvium Westpreußens und seine Beziehungen zur norddeutschen Diluvialfauna. Zeitschrift der Deutschen Geologischen Gesellschaft, 63(1), 13-35.
Hermann, R. (1913). Die Rhinocerosarten des westpreussischen Diluviums. Morphologisch-anatomische und biologische Untersuchungen. Schriften der Naturforschenden Gesellschaft in Danzig, Neue Funde, 13(3-4), 110-174.
Hoyer, H. (1937). Fauna dyluwialna Polski. Kosmos, 62(3), 181-210.
Jakubowski, G. (1988). Stanowisko słonia leśnego - Palaeoloxodon antiquus (Falconer & Cautley, 1847) w górnym plejstocenie odkrywki Jóźwin Kopalni Węgla Brunatnego "Konin". Konińskie Zeszyty Muzealne, 2, 13-87.
Jakubowski, G. (1996). Forest elephant Palaeoloxodon antiquus (Falconer & Cautley, 1847) from Poland. Prace Muzeum Ziemi, 43, 85-109.
Kaczmarek, J. (2004). Perła 4 kości zostały rzucone. http://www.old2.muzarp.poznan.pl/dzialalnosc-naukowa/dzialy/dzial-dokumentacji-i-informacji-naukowej/perly-z-lamusa/perla-4-kosci-zostaly-rzucone/3/
Kiernik, E. (1911). Materiały do paleozoologii dyluwialnych ssaków ziem polskich. I. Jeleń olbrzymi (Cervus eoryceros Aldr.) z dyluwium z Ludwinowa ad. Podgórze. Kosmos, 36, 345-371.
Kiernik, E. (1912). Materiały do paleozoologii dyluwialnych ssaków ziem polskich. II. Jeleń olbrzymi (Cervus eoryceros Aldr.). Część 2. Kosmos, 37, 66-80.
Kiernik, E. (1913). Materiały do paleozoologii dyluwialnych ssaków ziem polskich. II. Jeleń olbrzymi (Cervus eoryceros Aldr.), cz. 4. Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Akademii Umiejętności w Krakowie B, 13, 195-233.
Kiernik, E. (1914). Materiały do paleozoologii dyluwialnych ssaków ziem polskich. Część IV. Jeleń olbrzymi (Cervus eoryceros Aldr.). Część III. Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Akademii Umiejętności w Krakowie, 18(6), 16.
von Koenigswald, W. V., & Heinrich, W.-D. (1999). Mittelpleistozane Saugetierfaunen aus Mitteleuropa - der Versuch einer biostratigraphischen Zuordnung. Kaupia. Darmstadter Beitrage zur Naturgeschichte, 9, 53-112.
von Kolfschoten, T. (2000). The Eemian mammal fauna of central Europe. Netherlands Journal of Geosciences, 79(2-3), 269-281. https://doi.org/10.1017/S0016774600021752
Kondracki, J. (1998). Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe.
Konidaris, G. E., & Tourloukis, V. (2021). Proboscidea-Homo interactions in open-air localities during the Early and Middle Pleistocene of western Eurasia: A palaeontological and archaeological perspective. In Konidaris, R. Barkai, V. Tourloukis, & K. Harvati (Eds.), Human-elephant interactions: From past to present (pp. 67-104). Tübingen: Tübingen University Press. http://dx.doi.org/10.15496/publikation-55599
Kostroń, K. (1938). Los evropsky (Alces alces L.) v Polsku, vychodnich Prusich a Pobalti. Sborník Vysoké školy zemědělské v Brně, ČSR, Fakulta lesnická, 25, 1-99.
Kot, M., Berto, C., Krajcarz, M. T., Moskal-del Hoyo, M., Gryczewska, N., Szymanek, M., … & Madeyska, T. (2022). Frontiers of the Lower Palaeolithic expansion in Europe: Tunel Wielki Cave (Poland). Scientific Reports, 12, 16355. https://doi.org/10.1038/s41598-022-20582-0
Kowalski, K. (1959). Katalog ssaków plejstocenu Polski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kowalski, K. (1960). Znaleziska czwartorzędowych ssaków w Polsce. Przegląd Geologiczny, 8(5), 244-246.
Krause, H. (1904). Knochen aus der Oborniker Kiesgrube. Zeitschrift für Ethnologie, 36(3-4), 524-526.
Krause, P. (1925). Über einen Fund von Elephas antiquus Falc. aus der Neumarkt. Jahrbuch der Preussischen Geologischen Landesanstalt zu Berlin für das Jahr 1924, 45, 627-632.
Kropczyk, A., & Marciszak, A. (2023). Ssaki stepu mamuciego ze śląskiego stanowiska Skarszyn koło Wrocławia. In E. Szłyk (Ed.), Na pograniczu chemii, biologii i fizyki - rozwój nauk. Tom 4 (pp. 104-140). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Larramendi, A. (2016). Shoulder height, body mass and shape of proboscideans. Acta Palaeontologica Polonica, 61(3), 537-574. https://doi.org/10.4202/app.00136.2014
Larramendi, A., Palombo, M. R., & Marano, F. (2017). Reconstructing the life appearance of a Pleistocene giant: size, shape, sexual dimorphism and ontogeny of Palaeoloxodon antiquus (Proboscidea: Elephantidae) from Neumark-Nord 1 (Germany). Bollettino della Società Paleontologica Italiana, 56(3), 299-317. https://doi.org/10.4435/BSPI.2017.29
Lazaridis, G., & Tsoukala, E. (2014). Tetralophodon longirostris (Kaup, 1832) from Late Miocene of the Kassandra peninsula (Chalkidiki, Greece). In D. S. Kostopoulos, E. Vlachos, E. Tsoukala (Eds.), VIth International Conference on Mammoths and their Relatives, Grevena-Siatista, Abstract Book. Scientific Annals, School of Geology, Aristotle University of Thessaloniki, 102, 101.
Lisiecki, L. E., & Raymo, M. E. (2005). A Pliocene-Pleistocene stack of 57 globally distributed benthic δ18O records. Paleoceanography, 20(1), PA1003. https://doi.org/10.1029/2004PA001071
Lister, A. M. (2004). Ecological interactions of elephantids in Pleistocene Eurasia: Palaeoloxodon and Mammuthus. In N. Goren-Inbar, & J. D. Speth (Eds.), Human paleoecology in the Levantine corridor (pp. 53-60). Oxford: Oxbow Books. https://doi.org/10.13140/2.1.3463.8724
Lister, A. M. 2022. Mammoth evolution in the late Middle Pleistocene: The Mammuthus trogontherii-primigenius transition in Europe. Quaternary Science Reviews, 294, 107693. https://doi.org/10.1016/j.quascirev.2022.107693
Lister, A. M., & Sher, A. V. 2015. Evolution and dispersal of mammoths across the Northern Hemisphere. Science, 350(6262), 805-809. https://doi.org/10.1126/science.aac5660
Lorenc, M., & Pawłowska, K. (2010). Pierwsze radiowęglowe (14C) datowania kości ssaków ze żwirowni w Krosinku (Wielkopolska). Przegląd Geologiczny, 58(11), 1103-1106.
Lorek, I. (1988). Szczątki nosorożca Mercka - Dicerorhinus kirchberbergensis (Jäger, 1839) z eemskich osadów odkrywki Jóźwin Kopalni Węgla Brunatnego "Konin". Konińskie Zeszyty Muzealne, 2, 105-112.
Lubicz-Niezabitowski, E. (1912). Materyały do fauny słoni kopalnych Polski. Sprawozdanie Komisyi Fizyograficznej PAU, 46, 189-193.
Lubicz-Niezabitowski, E. (1914). Ren kopalny w Galicji i jego rasowa oraz gatunkowa przynależność. Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Akademii Umiejętności w Krakowie, 19(1), 22.
Lubicz-Niezabitowski, E. (1915). Das fossile Rentier in Galizien sowie seine Rassen- und Art-Zugehörigkeit. Bulletin International de l'Académie des Sciences de Cracovie, Série B, 1, 56-73.
Lubicz-Niezabitowski, E. (1926). Szczątki nosorożca włochatego (Rhinoceros antiquitatis Blum.) znalezione na ziemi wielkopolskiej. Roczniki Muzeum Wielkopolskiego w Poznaniu, 2, 1-52.
Lubicz-Niezabitowski, E. (1929). Interglacjał w Szelągu pod Poznaniem. Część II. Fauna pokładów drugiego okresu międzylodowcowego w Szelągu. Sprawozdanie Komisji Fizjograficznej PAU, 63, 51-70.
Lubicz-Niezabitowski, E. (1929). Dawny łoś Wielkopolski. Roczniki Nauk Rolniczych i Leśnych, 21, 363-378.
Lubicz-Niezabitowski, E. (1932). Łoś kopalny w Polsce. Łowiec Polski, 25(44), 723-724.
Lubicz-Niezabitowski, E. (1934). Czaszka jelenia olbrzymiego (Cervus euryceros Aldr.) z nieprawidłowemi rogami z Barycza nad Sanem. Sprawozdania Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 7, 95-96.
Lubicz-Niezabitowski, E. (1935). Czaszka jelenia olbrzymiego (Cervus euryceros Aldr.) z nieprawidłowemi rogami z Barycza nad Sanem. Prace Komisji Matematyczno-Przyrodniczej. Serja B. Nauki Biologiczne, 7(3), 1-5.
Lubicz-Niezabitowski, E. (1938). O kilku ciekawszych szczątkach kopalnych zwierząt ssących Polski. Kosmos A, 63(4), 191-198.
Lubicz-Niezabitowski, E. (1938). O kilku ciekawszych szczątkach kopalnych zwierząt ssących Polski. Sprawozdania Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 11, 77-78.
Lubicz-Niezabitowski, E. (1948). Czaszka żubra długorogiego Bison priscus Bojanus z Gryżyny. Fragmenta Faunistica Musei Zoologici Polonici, 5(18), 305-308.
Lubicz-Niezabitowski, E. (1948). Czaszka Bos taurus primigenius Rutim. wydobyta z Prosny. Fragmenta Faunistica Musei Zoologici Polonici, 5(16), 293-300.
Łukasiewicz, K. (1952). Tur. Ochrona Przyrody, 20(10), 1-33.
Maas, G. (1899). Ueber Thalbildungen in der Gegend von Posen. Jahrbuch der Königlich Preussischen geologischen Landesanstalt und Bergakademie zu Berlin für das Jahr 1898, 19, 66-89.
Maas, G. (1900). Erläuterungen zur geologischen Spezialkarte von Preussen und benachbarten Bundesstaaten. Lieferung 99, Blatt Gurtschin. Berlin: Königlicher Geologischen Landesanstalt.
Maćkowiak, S. (1988). Sytuacja geologiczna w miejscu wystąpienia szczątków kostnych nosorożca Mercka z odkrywki Jóźwin KWB "Konin" - komunikat. Konińskie Zeszyty Muzealne, 2, 113-116.
Marciszak, A., Gornig, W., & Motyl, D. (2019). Historia wybranych elementów teriofauny ziemi jarocińskiej na tle zmian fauny południowej Wielkopolski. Zapiski Jarocińskie, 31(1), 83-122.
Marciszak, A., Ivanoff, D. V., Semenov, Y. A., Talamo, S., Ridush, B., Stupak, A., … & Kovalchuk, O. (2023). The Quaternary lions of Ukraine and a trend of decreasing size in Panthera spelaea. Journal of Mammalian Evolution, 30, 109-135. https://doi.org/10.1007/s10914-022-09635-3
Marciszak, A., Kotowski, A., Przybylski, B., Badura, J., Wiśniewski, A., & Stefaniak, K. (2019). Large mammals from historical collections of open-air sites of Silesia (southern Poland) with special reference to carnivores and rhinoceros. Historical Biology, 31(6), 696-730. https://doi.org/10.1080/08912963.2017.1388377
Marciszak, A., Kropczyk, A., Gornig, W., Kot, M., Nadachowski, A., & Lipecki, G. (2023). History of Polish Canidae (Carnivora, Mammalia) and their biochronological implications on the Eurasian background. Genes, 14(3), 539. https://doi.org/10.3390/genes14030539
Marciszak, A., Lipecki, G., Pawłowska, K., Jakubowski, G., Ratajczak-Skrzatek, U., Zarzecka-Szubińska, K., & Nadachowski, A. (2021). The Pleistocene lion Panthera spelaea (Goldfuss, 1810) from Poland - A review. Quaternary International, 605-606, 213-240. https://doi.org/10.1016/j.quaint.2020.12.018
Marciszak, A., Schouwenburg, C., & Darga, R. (2014). Decreasing size process in the cave (Pleistocene) lion Panthera spelaea (Goldfuss, 1810) evolution - A review. Quaternary International, 339-340, 245-257. https://doi.org/10.1016/j.quaint.2013.10.008
Marciszak, A., Schouwenburg, C., Gornig, W., Lipecki, G., & Mackiewicz, P. (2019c). Morphometric comparison of Panthera spelaea (Goldfuss, 1810) from Poland with the lion remains from Eurasia over the last 700 ka. Quaternary Science Review, 223, 105950. https://doi.org/10.1016/j.quascirev.2019.105950
Marks, L., Gałązka, D., & Woronko, B. (2016). Climate, environment and stratigraphy of the last Pleistocene glacial stage in Poland. Quaternary International, 420, 259-271. https://doi.org/10.1016/j.quaint.2015.07.047
Menzel, H. (1911). Die ersten Paludinen aus dem Posener Flammenton. Zeitschrift der Deutschen Geologischen Gesellschaft, 62, 117-120.
Nadachowski, A., Lipecki, G., Baca, M., Żmihorski, M., & Wilczyński, J. (2018). Impact of climate and humans on the range dynamics of the woolly mammoth (Mammuthus primigenius) in Europe during MIS 2. Quaternary Research, 90(3), 439-456. https://doi.org/10.1017/qua.2018.54
Nadachowski, A., Lipecki, G., Wojtal, P., & Miękina, B. (2011). Radiocarbon chronology of woolly mammoth (Mammuthus primigenius) from Poland. Quaternary International, 245(2), 186-192. https://doi.org/10.1016/j.quaint.2011.03.011
Nehring, A. (1896). Eine interessante Riesenhirsche-Schaufel aus der Provinz Posen nebst vergleichende Bemerkungen. Deutsche Jäger-Zeitgeschichte, 27(17), 251.
Pang, L., Chen, S., Huang, W., Wu, Y., & Wei, G. 2017. Paleoenvironmental and chronological analysis of the mammalian fauna from Migong Cave in the Three Gorges Area, China. Quaternary International, 434(Part A), 25-31. https://doi.org/10.1016/j.quaint.2014.11.039
Pawłowska, K. (2015). Elephantids from Pleistocene Poland: State of knowledge. Quaternary International, 379, 89-105. https://doi.org/10.1016/j.quaint.2015.05.014
Pawłowska, K. (2015). Studies on Pleistocene and Holocene mammals from Poland: The legacy of Edward Feliks Lubicz-Niezabitowski (1875-1946). Quaternary International, 379, 118-127. http://dx.doi.org/10.1016/j.quaint.2015.04.030
Pawłowska, K. (2022). MIS 3-1 fauna from Krosinko: Implications for the past biogeography, chronology and palaeoenvironments of Poland. Quaternary International, 632, 79-93. https://doi.org/10.1016/j.quaint.2022.02.006
Pawłowska, K., Zieliński, T., Woronko, B., Sobkowiak-Tabaka, I., & Stachowicz-Rybka, R. (2022). Integrated environmental records in Late Pleistocene Poland: The paleofluvial regime and paleoclimate inferred from Krosinko site. Quaternary International, 616, 12-29. https://doi.org/10.1016/j.quaint.2022.01.009
Pawłowski, S. (1929). Interglacjał w Szelągu pod Poznaniem. Część I. Warunki występowania interglacjału poznańskiego. Sprawozdanie Komisji Fizjograficznej PAU, 63, 39-49.
Pushkina, D. (2007). The Pleistocene easternmost distribution in Eurasia of the species associated with the Eemian Palaeoloxodon antiquus assemblage. Mammal Review, 37(3), 224-245. https://doi.org/10.1111/j.1365-2907.2007.00109.x
Rakowski, W. (1933). Geologja i paleontologja miasta Poznania. Kronika miasta Poznania, 11(1), 106-117.
Rivals, F., Semprebon, G. M., & Lister, A. M. (2019). Feeding traits and dietary variation in Pleistocene proboscideans: A tooth microwear review. Quaternary Science Reviews, 219, 145-153. https://doi.org/10.1016/j.quascirev.2019.06.027
Saarinen, J., & Lister, A. M. (2016). Dental mesowear reflects local vegetation and niche separation in Pleistocene proboscideans from Britain. Journal of Quaternary Science, 31(7), 799-808. https://doi.org/10.1002/jqs.2906
Schroeder, W. (1930). Über Rhinoceros mercki und seine nord- und mitteldeutschen Fundstellen. Abhandlungen der Preussischen Geologischen Landesanstalt, Neue Folge, 124, 1-114.
Schwartz, W. (1875). Beiträge zur einem Jahresberichte über die Funde in Posen im Jahre 1874. Berliner Gesellschaft für Anthropologie, Ethnologie und Urgeschichte, 49-54.
Sobczyk, A., Borówka, R. K., Badura, J., Stachowicz-Rybka, R., Tomkowiak, J., Hrynowiecka, A., … & Stefaniak, K. (2020). Geology, stratigraphy and palaeoenvironmental evolution of the Stephanorhinus kirchbergensis - bearing Quaternary palaeolake(s) of Gorzów Wielkopolski (NW Poland, Central Europe). Journal of Quaternary Science, 35(4), 539-558. https://doi.org/10.1002/jqs.3198
Sonntag, P. (1919). Geologie von Westpresussen. Berlin: Gebrüder Borntraeger.
Stankowski, W. (1988). Pozycja stratygraficzna szkieletu słonia leśnego w świetle analizy geologicznej stanowiska Jóźwin 1984 (doniesienie wstępne). Konińskie Zeszyty Muzealne, 2, 95-102.
Stankowski, W., & Tobolski, K. (1982). Osady torfowe i limniczne wieku eemskiego z odkrywki Kazimierz Kopalni Węgla Brunatnego w Koninie. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, Seria A, Geografia Fizyczna, 34, 171-178.
Stefaniak, K. (2015). Neogene and Quaternary Cervidae from Poland. Kraków: Institute of Systematics and Evolution of Animals Polish Academy of Sciences.
Stefaniak, K., Kovalchuk, O., Ratajczak-Skrzatek, U., Kropczyk, A., Mackiewicz, P., Kłys, G., … & Płonka, T. (2023). Chronology and distribution of Central and Eastern European Pleistocene rhinoceroses (Perissodactyla, Rhinocerotidae) - A review. Quaternary International, 674-675, 87-108. https://doi.org/10.1016/j.quaint.2023.02.004
Stefaniak, K., Ratajczak, U., Kotowski, A., Kozłowska, M., & Mackiewicz, P. (2020). Polish Pliocene and Quaternary deer and their biochronological implications. Quaternary International, 546, 64-83. https://doi.org/10.1016/j.quaint.2019.09.048
Stefaniak, K., Stachowicz-Rybka, R., Borówka, R. K., Hrynowiecka, A., Sobczyk, A., Moskal-del Hoyo, M., … & Kovalchuk, O. (2021a). Browsers, grazers or mix-feeders? Study of the diet of extinct Pleistocene Eurasian forest rhinoceros Stephanorhinus kirchbergensis (Jäger, 1839) and woolly rhinoceros Coelodonta antiquitatis (Blumenbach, 1799). Quaternary International, 605-606, 192-212. https://doi.org/10.1016/j.quaint.2020.08.039
Stefaniak, K., Kovalchuk, O., Kotusz, J., Stachowicz‐Rybka, R., Mirosław‐Grabowska, J., Winter, H., … & Urbański, K. (2021b). Pleistocene freshwater environments of Poland: A comprehensive study of fish assemblages based on a multi‐proxy approach. Boreas, 50(2), 457-476. https://doi.org/10.1111/bor.12489
Stuart, A. J. (2005). The extinction of woolly mammoth (Mammuthus primigenius) and straight-tusked elephant (Palaeoloxodon antiquus) in Europe. Quaternary International, 126-128, 171-177. https://doi.org/10.1016/j.quaint.2004.04.021
Szafarkiewicz, J. (1863). Opis głowy łosia przedpotopowego (Alces fossilis Krzeslicensis), znalezionego w Krześlicach w W. Ks. Poznańskiem. Poznań: Nadworna drukarnia W. Deckera i Spółki.
Szafarkiewicz, J. (1863). Łoś przedpotopowy Krześlicki (Alces fossilis krzeslicensis). Ziemianin. Tygodnik rolniczo-przemysłowy, 34-36.
Szafer, W., & Trela, J. (1929). Interglacjał w Szelągu pod Poznaniem. Część III. Flora międzylodowcowa z Szeląga pod Poznaniem ze szczególnem uwzględnieniem wyników analizy pyłkowej. Sprawozdanie Komisji Fizjograficznej PAU, 63, 71-82.
Ukkonen, P., Arppe, L., Houmark-Nielsen, M., Kjær, K. H., & Karhu, J. A. (2007). MIS 3 mammoth remains from Sweden - implications for faunal history, palaeoclimate and glaciation chronology. Quaternary Science Reviews, 26(25-28), 3081-3098. https://doi.org/10.1016/j.quascirev.2007.06.021
Ukkonen, P., Lunkka, J. P., Jungner, H., & Donner, J. (1999). New radiocarbon dates from Finnish mammoths indicating large ice-free areas in Fennoscandia during the Middle Weichselian. Journal of Quaternary Science, 14(7), 711-714. https://doi.org/10.1002/(SICI)1099-1417(199912)14:7<711::AID-JQS506>3.0.CO;2-E
Wahnschaffe, F. (1897). Mittheilung über Ergebnisse seiner Aufnahmen in der Gegend von Obornik in Posen. Jahrbuch der Königlich Preussischen geologischen Landesanstalt und Bergakademie zu Berlin für das Jahr 1896, 17, 77-85.
Wahnschaffe, F. (1900). Erläuterungen zur geologischen Spezialkarte von Preussen und benachbarten Bundesstaaten. Lieferung 99, Blatt Łukowo. Berlin: Königlicher Geologischen Landesanstalt.
Wahnschaffe, F. (1900). Erläuterungen zur geologischen Spezialkarte von Preussen und benachbarten Bundesstaaten. Lieferung 99, Blatt Obornik. Berlin: Königlicher Geologischen Landesanstalt.
Wahnschaffe, F. (1909). Die Oberflächengestaltung des norddeutschen Flachlandes. Auf geologischer Grundlage dargestellt. Stuttgart: Engelhorn.
Wolff, W. (1914). Die geologische Entwickelung Westpreußens. Schriften der Naturforschenden Gesellschaft in Danzig, Neue Funde, 13(3-4), 59-105.
Zimov, S. A., Zimov, N. S., Tikhonov, A. N., & Chapin, F. S. III. (2012). Mammoth steppe: A high-productivity phenomenon. Quaternary Science Review, 57, 26-45. https://doi.org/10.1016/j.quascirev.2012.10.005