Object structure
Title:

Zróżnicowanie przestrzenne wybranych składników biogennych w śródpolnych oczkach w Polsce Północnej = Spatial differentiation characterising selected biogenic components in mid-field kettle ponds of northern Poland

Subtitle:

Przegląd Geograficzny T. 93 z. 1 (2021)

Creator:

Major, Maciej : Autor Affiliation ORCID ; Pietruszyński, Łukasz : Autor Affiliation ORCID ; Cieśliński, Roman : Autor Affiliation ORCID

Publisher:

IGiPZ PAN

Place of publishing:

Warszawa

Date issued/created:

2021

Description:

24 cm

Subject and Keywords:

Polska Północna ; biogeny ; oczka ; skład chemiczny

Abstract:

Zagłębienia bezodpływowe są ważnym i stałym elementem krajobrazu młodoglacjalnego. Zajmują znaczny odsetek powierzchni. Niekiedy tego typu zagłębienia są wypełnione wodą i wtedy tworzą zbiorniki – oczka. Każde zagłębienie ma własną powierzchniową zlewnię bezodpływową. Ze względu na ograniczony obieg materii w tego typu zagłębieniach często dochodzi do nadmiernej akumulacji składników biogennych. Dlatego podstawowym celem prowadzonych badań było rozpoznanie źródeł pochodzenia biogenów takich jak azotany, jony amonowe i fosforany oraz określenie ich zakresu zmienności w małych śródpolnych oczkach zlokalizowanych w zlewniach dwóch rzek Polski Północnej – Parsęty i Borucinki.

References:

Bachmann, R.W., Bigham, D.L., Hoyer, M.V., & Canfield, D.E. (2012). Factors determining the distributions of total phosphorus, total nitrogen, and chlorophyll a in Florida lakes. Lake and Reservoir Management, 28(1), 10‑26. https://doi.org/10.1080/07438141.2011.646458 DOI
Banaszuk, P., Krasowska, M., & Kamocki, A. (2009). Źródła azotu i fosforu oraz drogi ich migracji podczas wezbrania roztopowego w małej zlewni rolniczej. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, 9(4), 5‑26.
Bogdanowicz, R. (2005). Temporal changes in nutrient transport of the Vistula River. Peribalticum, 9, 90‑100.
Cieśliński, R., Major, M., & Pietruszyński, Ł. (2020). Chemical composition of kettle holes as an indicator of salinity of small water bodies in northern Poland (the Parsęta catchment, the Borucinka drainage basin). Geochemical Journal, 54(2), 43‑56. https://doi.org/10.2343/geochemj.2.0581 DOI
Dojlido, J R. (1995). Chemia wód powierzchniowych. Białystok: Wyd. Ekonomia i Środowisko.
Durkowski, T., & Wesołowski, P. (2008). Kształtowanie się odpływu wody i zanieczyszczeń z małych zlewni rolniczych. Zesz. Probl. Postęp. Nauk Rol., 528, 41‑47.
Ferrant, S., Oehler, F., Durand, P., Ruiz, D., Salmon-Monviola, J., Justes, E., Dugast, P., Probst, A., Probst, J.L., & Sanchez-Perez, J.M. (2011). Understanding nitrogen transfer dynamics in a small agricultural catchment: Comparison of a distributed (TNT2) and a semi distributed (SWAT) modeling approaches. Journal of Hydrology, 406(1‑2), 1‑15. https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2011.05.026 DOI
Fiedler, M. (2011). Gospodarka wodna mikrozlewni rolniczych z występującymi oczkami wodnymi na Pojezierzu Gnieźnieńskim. Rozprawy naukowe, 425. Poznań: Uniwersytet Przyrodniczy.
Fiedler, M., Szafrański, Cz., & Bykowski., J. (2001). Wpływ retencjonowania wody w śródpolnych oczkach wodnych i rowach na jej jakość. Zesz. Nauk. Wyd. Bud. i Inż. Środ. Politechniki Koszalińskiej, 20, 725‑734.
Golus, W., & Bajkiewicz-Grabowska, E. (2017). Water circulation in the moraine ponds of northern Poland. Hydrobiologia, 793, 55‑65. https://doi: 10.1007/s10750‑016‑2830‑7 DOI
Górecki, K. (2007). Zmiany stężenia i ładunku składników biogennych w wodzie rzeki Warty między przekrojami Oborniki i Skwierzyna. Acta Sci. Pol., Formatio Circumiectus, 6(3), 29‑42.
Havens, K.E., Hauxwell, J., Tyler, A.C., Thomas, S., McGlathery, K.J., Cebrian, J., Valiela, I., Steinman, A.D., & Hwang, S.J. (2001). Complex interactions between autotrophs in shallow marine and freshwater ecosystems: implications for community responses to nutrient stress. Environmental Pollution, 113(1), 95‑107. https://doi.org/10.1016/S0269‑7491 (00)00154‑8 DOI
Helliwell, R.C., Ferrier, R.C., & Kernan, M.R. (2001). Interaction of nitrogen deposition and land use on soil and water quality in Scotland: issues of spatial variability and scale. The Science of the Total Environment, 265(1‑3), 51‑63. https://doi.org/10.1016/S0048‑9697 (00)00649‑5 DOI
Henriksen, A., & Brakke, D.F. (1988). Increasing contributions of nitrogen to the acidity of surface waters in Norway. Water, Air, and Soil Pollution, 42, 183‑201. https://doi.org/10.1007/BF00282401 DOI
Karczewski, A. (1988). Układ przestrzenny morenowych poziomów wysoczyznowych północnego skłonu Pomorza jako rezultat zróżnicowanej deglacjacji. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią. Seria A. Geografia Fizyczna, 38, 19‑28.
Koc, J., Koc-Jurczyk, J., & Solarski, K. (2009). Wielkość i dynamika odpływu azotu z wodami z obszarów rolniczych. Zeszyty Naukowe PTG O/Rzeszów, 11, 121‑128.
Koc, J., Kobus, S., & Glińska-Lewczuk, K. (2010). The significance of oxbow lakes for the ecosystem of afforested river valleys. Journal of Water and Land Development, 13a(1), 115‑131. https://doi: 10.2478/v10025‑010‑0023‑8 DOI
Kostrzewski, A., & Zwoliński, Z. (1990). Denudacja chemiczna i mechaniczna w zlewni górnej Parsęty w roku hydrologicznym 1986. Dokumentacja Geograficzna, 1, 13‑30.
Kyllmar, K., Carlsson, C., Gustafson, A., Ulén, B., & Johnsson, H. (2006). Nutrient discharge from small agricultural catchments in Sweden. Characterisation and trends. Agriculture Ecosystems and Environment, 115(1), 15‑26. https://doi.org/10.1016/j.agee.2005.12.004 DOI
Lepistö, A., Kenttämies, K., & Rekolainen, S. (2001). Modeling combined effects of forestry, agriculture and deposition on nitrogen export in a northern river basin in Finland. AMBIO: A Journal of the Human Environment, 30(6), 338‑348. https://doi.org/10.1579/0044‑7447‑30.6.338 DOI
Lepistö, A., Granlund, K., Kortelainen, P., & Räike, A. (2006). Nitrogen in river basins: sources, retention in the surface waters and peatlands, and fluxes to estuaries in Finland. The Science of the Total Environment, 365(1‑3), 238‑259. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2006.02.053 DOI
Lischeid, G., & Kalettka, T. (2012). Grasping the heterogeneity of kettle hole water quality in Northeast Germany. Hydrobiologia, 689(1), 63‑77. https://doi.org/10.1007/s10750‑011‑0764‑7 DOI
Loÿe-Pilot, M.D., Martin, J.M., & Morelli, J. (1990). Atmospheric input of inorganic nitrogen to the Western Mediterranean. Biogeochemistry, 9(2), 117‑134. https://doi.org/10.1007/BF00692168 DOI
Major, M. (2007). Stan geoekosystemów Polski w roku 2006. Raport Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego. Państwowy Monitoring Środowiska. Pobrane z: http://zmsp.gios.gov.pl/wp-content/uploads/2013/11/raport_2006.pdf (01.02.2020).
Major, M. (2008). Stan geoekosystemów Polski w roku 2007. Raport Zintegrowanego Monitoringu Środowiska Przyrodniczego. Państwowy Monitoring Środowiska. Pobrane z: http://www.gios.gov.pl/zmsp/stan2007/ZMSP2007.pdf (01.02.2020).
Major, M. (2009). Charakter i funkcjonowanie zagłębień bezodpływowych w krajobrazie strefy młodoglacjalnej (Pomorze Zachodnie, górna Parsęta). Poznań: Wydawnictwo PTPN.
Major, M. (2010). Możliwości zastosowania teorii funkcjonowania geoekosystemu do badań obszarów bezodpływowych. Przegląd Geograficzny, 82(1), 103‑113.
Major, M. (2012). Funkcjonowanie zagłębień bezodpływowych w zróżnicowanych warunkach morfolitologicznych (dorzecze Parsęty, Pomorze Zachodnie). Studia i Prace z Geografii i Geologii, 27, Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
Major, M., (2012). Charakterystyka zasilania roztopowego w dorzeczu Warty na obszarze Niziny Wielkopolskiej jako głównej składowej fal wezbraniowych. Przegląd Geograficzny, 84(1), 105‑121. DOI
Mazurek, M. (2010). Hydrogeomorfologia obszarów źródliskowych (dorzecze Parsęty, Polska NW). Seria Geografia, 92, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.Michalska, G. (2003). Uwarunkowania chemizmu wód powierzchniowych w zlewni źródliskowej (zlewnia Chwalimskiego Potoku, górna Parsęta). W: A. Kostrzewski, J. Szpikowski (red.), Funkcjonowanie geoekosystemów zlewni rzecznych 3. Obieg wody, uwarunkowania i skutki w środowisku przyrodniczym (s. 189‑205). Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe
Michalska, G. (2003). Uwarunkowania chemizmu wód powierzchniowych w zlewni źródliskowej (zlewnia Chwalimskiego Potoku, górna Parsęta). W: A. Kostrzewski, J. Szpikowski (red.), Funkcjonowanie geoekosystemów zlewni rzecznych 3. Obieg wody, uwarunkowania i skutki w środowisku przyrodniczym (s. 189‑205). Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe
Micun, K. (2014). Rola zagłębień bezodpływowych jako lokalnych zbiorników sedymentacyjnych w krajobrazie młodoglacjalnym Suwalskiego Parku Krajobrazowego. Inżynieria Ekologiczna, 40, 196‑207. https://doi.10.12912/2081139X.82 DOI
Pietruszyński, Ł., & Cieśliński, R. (2018). The effects of different land use and hydrological types on water chemistry of young glacial ponds. Journal of Hydrology, 564, 605‑618. https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2018.07.049 DOI
Pietruszyński, Ł., Cieśliński, R., Woźniak, E., & Jokiel, J. (2015). Transport substancji biogenicznych w zlewni młodoglacjalnej na tle sezonowych zmian struktury hydrograficznej (na przykładzie zlewni Borucinki). Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, 15(3), 75‑88.
Piotrowska, I. (1998). Struktura użytkowania ziemi w dorzeczu Parsęty. W: A. Kostrzewski (red.), Funkcjonowanie geoekosystemów zlewni rzecznych. Środowisko przyrodnicze dorzecza Parsęty, stan badań, zagospodarowanie, ochrona, 1 (s. 124‑130). Koszalin, Poznań: Politechnika Koszalińska, IBCZ UAM.
Podział hydrograficzny Polski. (1983). IMGW Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych, 2008. (Dz. U. nr 143, poz. 896).
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych, 2008. (Dz. U. nr 162, poz. 1008).
Ruiz, M., & Velasco, J. (2010). Nutrient Bioaccumulation in Phragmites australis: Management Tool for Reduction of Pollution in the Mar Menor. Water Air and Soil Pollution, 205(1‑4), 173‑185. https://doi.org/10.1007/s11270‑009‑0064‑2 DOI
Said-Pullicino, D., Kaiser, K., Guggenberger, G., & Gigliotti, G. (2007). Changes in the chemical composition of water-extractable organic matter during composting: Distribution between stable and labile organic matter pools. Chemosphere, 66(11), 2166‑2176. https://doi.org/10.1016/j.chemosphere.2006.09.010 DOI
Siwek, H., Włodarczyk, M., Brzostowska-Żelechowska, D., & Wachowiak, M. (2009). Wpływ wybranych parametrów fizyczno-chemicznych osadu na zawartość nieorganicznych form fosforu w osadach dennych małych zbiorników polimiktycznych. Acta Agrophysica, 13(2), 497‑503.
Sojka, M., Siepak, M., Zioła, A., Frankowski, M., Murat-Błażejewska, S., & Siepak, J. (2008). Application of multivariate statistical techniques to evaluation of water quality in the Mała Wełna River (Western Poland). Environmental Monitoring and Assessment, 147(1‑3), 159‑170. https://doi.org/10.1007/s10661‑007‑0107‑3 DOI
Stachy, J. (1986). Atlas hydrologiczny Polski. Metoda opracowania i zestawienia liczbowe. Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne.
Stangenberg, M. (1958). Ogólny pogląd na skład chemiczny wód rzecznych Polski. Polskie Archiwum Hydrobiologii, 17, 289‑359.
Szpikowska, G. (2011). Uwarunkowania i zmienność chemizmu wód opadowych, podziemnych i powierzchniowych w zlewni Chwalimskiego Potoku (górna Parsęta). W: A. Kostrzewski, M. Samołyk (red.), ZMŚP. Funkcjonowanie geoekosystemów w warunkach zmian użytkowania terenu i narastającej antropopresji (s. 173‑186). Biała Góra: Biblioteka Monitoringu Środowiska.
Szpikowska, G. (2016). Reakcja strefy nadrzecznej na kontrolowaną dostawę azotu - eksperyment terenowy w zlewni Chwalimskiego Potoku (Pomorze Zachodnie). W: A. Kostrzewski, J. Szpikowski, M. Domańska (red.), ZMŚP. Funkcjonowanie, tendencje rozwoju, zagrożenia i ochrona środowiska przyrodniczego Polski (s. 192‑196), Storkowo: Biblioteka Monitoringu Środowiska.
Szpikowska, G. (2019). Składniki biogenne w wodach podziemnych i powierzchniowych zlewni Chwalimskiego Potoku (górna Parsęta). W: J. Michniewicz (red.), Varia. Prace z zakresu geografii, vol. 3 (s. 125‑135). Studia i Prace z Geografii, 80, Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
Valiela, I., Collins, G., Kremer, J., Lajtha, K., Geist, M., Seely, B., Brawley, J., & Sham, C.H. (1997). Nitrogen loading from coastal watersheds to receiving estuaries: new method and application. Ecological Applications, 7(2), 358‑380. https://doi.org/10.1890/1051‑0761 (1997)007 [0358:NLFCWT] 2.0.CO; 2 DOI
Vicente, I., Amores, V., & Cruz-Pizarro, L. (2006). Instability of shallow lakes: A matter of the complexity of factors involved in sediment and water interaction? Limnetica, 25(1‑2), 253‑270.
Vicente, I., Cruz-Pizarro, L., & Rueda, F. (2010). Sediment resuspension in two adjacent shallow coastal lakes: controlling factors and consequences on phosphate dynamics. Aquatic Sciences, 72(1), 21‑31. https://doi.org/10.1007/s00027‑009‑0107‑1 DOI
Yang, Z., Wang, L., Liang, T., & Huang, M. (2015). Nitrogen distribution and ammonia release from the overlying water and sediments of Poyang Lake, China. Environmental Earth Sciences, 74(1), 771‑778. https://doi.org/10.1007/s12665‑015‑4081‑8 DOI

Relation:

Przegląd Geograficzny

Volume:

93

Issue:

1

Start page:

59

End page:

81

Resource type:

Tekst

Detailed Resource Type:

Artykuł

Format:

application/octet-stream

Resource Identifier:

0033-2143 (print) ; 2300-8466 (on-line) ; 10.7163/PrzG.2021.1.4

Source:

CBGiOŚ. IGiPZ PAN, sygn.: Cz.181, Cz.3136, Cz.4187 ; click here to follow the link

Language:

pol

Language of abstract:

eng

Rights:

Licencja Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0

Terms of use:

Zasób chroniony prawem autorskim. [CC BY 4.0 Międzynarodowe] Korzystanie dozwolone zgodnie z licencją Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0, której pełne postanowienia dostępne są pod adresem: ; -

Digitizing institution:

Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk

Original in:

Centralna Biblioteka Geografii i Ochrony Środowiska Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN

Projects co-financed by:

Program Operacyjny Polska Cyfrowa, lata 2014-2020, Działanie 2.3 : Cyfrowa dostępność i użyteczność sektora publicznego; środki z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz współfinansowania krajowego z budżetu państwa

Access:

Otwarty

×

Citation

Citation style: