Reconstruction of geodynamic processes on the Vistula riverbank in medieval Toruń (Poland)

Szmańda, Jacek B.; Gierszewski, Piotr J.; Kramkowski, Mateusz; Witkowski, Karol; Tyszkowski, Sebastian; Fojutowski, Michał; Kittel, Piotr; Krąpiec, Marek; Chudziak, Wojciech (1962– ); Kaźmierczak, Ryszard; Luc, Małgorzata

doi:0016-7282 (print)

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Reconstruction of geodynamic processes on the Vistula riverbank in medieval Toruń (Poland) Szmańda, Jacek B.Gierszewski, Piotr J.Kramkowski, MateuszWitkowski, KarolTyszkowski, SebastianFojutowski, MichałKittel, PiotrKrąpiec, MarekChudziak, Wojciech (1962– )Kaźmierczak, RyszardLuc, Małgorzata

Object structure

Reconstruction of geodynamic processes on the Vistula riverbank in medieval Toruń (Poland)

Geographia Polonica Vol. 98 No. 2 (2025)

Szmańda, Jacek B. : Autor ; Gierszewski, Piotr J. : Autor ; Kramkowski, Mateusz : Autor ; Witkowski, Karol : Autor ; Tyszkowski, Sebastian : Autor ; Fojutowski, Michał : Autor ; Kittel, Piotr : Autor ; Krąpiec, Marek : Autor ; Chudziak, Wojciech (1962– ) ; Kaźmierczak, Ryszard : Autor ; Luc, Małgorzata : Autor

rekonstrukcja geoarcheologiczna ; procesy fluwialne i denudacyjne ; antropogeniczne osady brzegowe ; miasto średniowieczne ; dolina Wisły

During roadworks on Bulwar Filadelfijski in Toruń, the foundations of a Benedictine monastery and the Holy Spirit Church were uncovered. Geoarchaeological research analyzed fluvial, denudational, and anthropogenic layers in the Vistula riverbank. The aim was to determine the spatial and stratigraphic relationships between fluvial and denudational sediments and anthropogenic embankments in the Vistula riverbank zone. Key findings: (1) Early medieval fluvial and denudational processes shaped sediments, with Bronze Age and Roman artifacts redeposited by medieval floods. (2) Late medieval construction (monastery, perimeter wall) led to anthropogenic embankments dominating the area. (3) After the monastery’s mid-17th-century destruction, major floods deposited overbank alluvium. The study clarifies the site’s stratigraphic evolution under natural and human influence.

Banach, M., Kaczmarek, H., & Tyszkowski, S. (2013). Rozwój osuwisk w strefie brzegowej sztucznych zbiorników wodnych na przykładzie osuwiska centralnego w Dobrzyniu nad Wisłą, zbiornik włocławski. Przegląd Geograficzny, 85(3), 397-415. https://doi.org/10.7163/PrzG.2013.3.4
Blott, S. J., & Pye, K. (2001). Gradistat: A grain size distribution and statistics package for the analysis of unconsolidated sediments. Earth Surface Processes and Landforms, 26, 1237-1248. https://doi.org/10.1002/esp.261
Bronk Ramsey, C. (2009). Bayesian analysis of radiocarbon dates. Radiocarbon, 51, 337-360. https://doi.org/10.1017/S0033822200033865
Chudziak, W., & Bojarski, J. (2016). Chełmno i Toruń. Początki miast na ziemi chełmińskiej. Archaeologia Historica Polona, 23, 83-105. https://doi.org/10.12775/AHP.2015.003
Chudziakowa, J. (1983). Toruń najdawniejszy i wczesnośredniowieczny. In M. Biskup (Ed.), Toruń dawny i dzisiejszy. Zarys dziejów (pp. 11-33). Warszawa-Poznań-Toruń: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Chudziakowa, J., & Kola, A. (1974). Źródła archeologiczne z terenu zamku krzyżackiego w Toruniu: Badania z 1958-1966 r. Poznań-Warszawa: Państwowe Wydawnictwo naukowe.
Dolbunova, E. V., Tsybryi, V. V., Mazurkevich, A. N., Tsybryi, A. V., Szmańda, J., Kittel, P., …& Meadows, J. (2020). Subsistence strategies and the origin of early Neolithic community in the lower Don River valley (Rakushechny Yar site, early/middle 6th millennium cal BC): First results. Quaternary International, 514, 115-129. https://doi.org/10.1016/j.quaint.2019.05.012
Ghazi, B., Przybylak, R., Oliński, P., Bogdańska, K., & Pospieszyńska, A. (2023). The frequency, intensity, and origin of floods in Poland in the 11th-15th centuries based on documentary evidence. Journal of Hydrology, 623. https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2023.129778.
Grabowski, D., Laskowicz, I., Małka, A., & Rubinkiewicz, J. (2022). Geoenvironmental conditioning of landsliding in river valleys of lowland regions and its significance in landslide susceptibility assessment: A case study in the Lower Vistula Valley, Northern Poland. Geomorphology, 419. https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2022.108490
Howard, M. G., & Macklin, M. G. (1999). A generic geomorphological approach to archaeological prospection in British river valleys: A guide for archaeologists investigating Holocene landscapes. Antiquity, 73(281), 527-541. https://doi.org/10.1017/S0003598X0006508X
Jasiński, T. (1982). Przedmieścia średniowiecznego Torunia i Chełmna. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Kiełczewska-Zaleska, M. (1977). Geografia osadnictwa: Zarys problematyki. Warszawa: PWN.
Kittel, P., Mazurkiewicz, A., Więckowska-Lüth, M., Pawłowski, D., Dolbunova, E., Płóciennik, M., Gauthier, E., Krąpiec, M., Maigrot, Y., Danger, M., Mroczkowska, A., Okupny, D., Szmańda, J., Thiebaut, E., Słowiński, M. (2021). On the border between land and water: The environmental conditions of the Neolithic occupation from 4.3 until 1.6 ka BC at Serteya, Western Russia. Geoarcheology, 36(2), 173-302. https://doi.org/10.1002/gea.21824
Kondracki, J. (1968). Fizycznogeograficzna regionalizacja Polski i krajów sąsiednich w systemie dziesiętnym. Prace Geograficzne IG PAN, 69, 13-41.
Macklin, M. G., Lewin, J., & Jones, A. F. (2014). Anthropogenic alluvium: An evidence-based meta-analysis for the UK Holocene, Anthropocene, 6, 26-38. https://doi.org/10.1016/j.ancene.2014.03.003
Macklin, M. G., & Lewin, J. (2015). The rivers of civilization. Quaternary Science Reviews, 114, 228-244. https://doi.org/10.1016/j.quascirev.2015.02.004
McLaren, P. (1981). An interpretation of trends in grain size measures. Journal of Sedimentary Petrology, 51, 611-624. https://doi.org/10.1306/212F7CF2-2B24-11D7-8648000102C1865D
McLaren, P., & Bowles, D. (1985). The effects of sediment transport on grain-size distributions. Journal of Sedimentary Petrology, 55, 457-470. https://doi.org/10.1306/212F86FC-2B24-11D7-8648000102C1865D
Makowski, J. (1998). Dolna Wisła i jej obwałowania. Historyczne kształtowanie, obecny stan i zachowanie w czasie znacznych wezbrań. Cz. 2: odcinek od Torunia do Białej Góry. Gdańsk: Instytut Budownictwa Wodnego PAN.
Mikulski, K. (2019). Średniowiecze i czasy nowożytne (1231-1793). In R. Czaja (Ed.), Atlas historyczny miast polskich, 1. Prusy Królewskie i Warmia, 8. Toruń (pp. 15-35). Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
Molewski, P. (2015). Pierwotne cechy rzeźby terenu, powierzchniowej budowy geologicznej i stosunków wodnych obszaru Zespołu Staromiejskiego w Toruniu i jego bliskich przedmieść na podstawie analizy geoprzestrzennej. Archaeologia Historica Polona, 23, 281-307. https://doi.org/10.12775/AHP.2015.012
Molewski, P., & Juśkiewicz, W. (2018). Reconstruction of selected paleoenvironmental components of medieval Toruń, Poland, and its close suburbs. Journal of Maps, 14(2), 455-464. https://doi.org/10.1080/17445647.2018.1486746
Solon, J., Borzyszkowski, J., Bidłasik, M., Richling, A., Badora, K., Balon, J., Brzezińska-Wójcik, T., … & Ziaja, W. (2018). Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. Geographia Polonica, 91(2), 143-170, https://doi.org/10.7163/GPol.0115
Superczyński, M. (2018). Przedmieście portowe w Toruniu - przyczynek do badań nad ludnością flisaczą i rybacką od XIII do XVIII w. w świetle zachowanych źródeł z Archiwum Państwowego w Toruniu. Argumenta Historica, 5, 113-125
Szmańda, J. B. (2005). Zastosowanie analiz metali ciężkich, koncentracji 137Cs i datowań luminescencyjnych w badaniach wieku aluwiów powodziowych w Toruniu. Acta Universitatis Nicolai Copernici, Geografia, 33(111), 83-103
Szmańda, J. B. (2006). Rytmika powodziowa w aluwiach pozakorytowych Wisły, Drwęcy i Tążyny. In. P. Gierszewski, M. T. Karasiewicz (Eds.), Idee i praktyczny uniwersalizm geografii. Geografia Fizyczna (pp. 266-270). Dokumentacja Geograficzna, 32, Warszawa: IGiPZ PAN.
Szmańda, J. B. (2011). Zapis warunków depozycji w uziarnieniu aluwiów pozakorytowych. Landform Analysis, 18, 3-97.
Szmańda, J. B. (2018). Main determinants of the grain size distribution of overbank deposits in Poland - an overview of literature on models of sedimentation. Geological Quarterly, 62(4), 873-880. https://doi.org/10.7306/gq.1444
Szmańda, J. B., Oczkowski, H. L., Przegiętka, K. R. (2004). Age of the Vistula river overbank deposits in Toruń. Geochronometria, 23, 35-38.
Tandecki, J. (1995). Toruń Historia i rozwój przestrzemmy. In A. Chacharowski (Ed.), Atlas historyczny miast polskich, 1. Prusy Królewskie i Warmia, 2. Toruń (pp. 5-11). Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
Teisseyre, A. K. (1988). Mady dolin sudeckich. Cz. III: Subarealnie i subakwalnie deponowane osady pozakorytowe w świetle eksperymentu terenowego (1977-1979). Geologia Sudetica, 23(2), 1-81.
Teisseyre, A. K. (1991). Klasyfikacja rzek w świetle analizy systemu fluwialnego i geometrii hydraulicznej. Acta Universitatis Wratisvensis 1287, Prace Geologiczno-Mineralogiczne, 12. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Tomczak, A. (1971). Kępa Bazarowa na Wiśle w Toruniu w świetle badań geomorfologicznych oraz archiwalnych materiałów kartograficznych. Toruń: Towarzystwo Naukowe.
Tomczak, A. (1982). The evolution of the Vistula river valley between Toruń and Solec Kujawski during the Late Glacial and Holocene. In L. Starkel (Ed.), Evolution of the Vistula river valley during the last 15,000 years: Part 1. (pp. 108-129). Warszawa-Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk;
Tyszkowski, S. (2012). Rozmieszczenie i skala aktywności współczesnych osuwisk w dolinie dolnej Wisły na odcinku między Fordonem a Kozielcem (Polska północna) - wstępne wyniki badań. Landform Analysis, 20, 91-97
Tyszkowski, S. (2014). Rozmieszczenie i geneza współczesnych osuwisk nizinnych w strefie bezpośredniego oddziaływania rzeki na przykładzie zbocza Doliny Dolnej Wisły między Morskiem a Wiągiem. Landform Analysis, 25, 159-167. https://doi.org/10.12657/landfana.025.014
Weidner, L., DePrekel, K., Oommen, T., Vitton, S. (2019). Investigating large landslides along a river valley using combined physical, statistical, and hydrologic modelling. Engineering Geology, 259. https://doi.org/10.1016/j.enggeo.2019.105169
Wilczyński, A. (1969). Budowa geologiczna okolic Torunia. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Geografia, 6, 11-37.
Zieliński, T., Pisarska-Jamroży, M. (2012). Jakie cechy litologiczne osadów warto kodować, a jakie nie? Przegląd Geologiczny, 60(7), 387-397.