Klasyfikacja typologiczna sieci szkół podstawowych w gminach Polski = Typological classification of the network of primary schools in Poland’s local-authority areas

Bajerski, Artur

doi:0033-2143

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Klasyfikacja typologiczna sieci szkół podstawowych w gminach Polski = Typological classification of the network of primary schools in Poland’s local-authority areas Bajerski, Artur

Object structure

Klasyfikacja typologiczna sieci szkół podstawowych w gminach Polski = Typological classification of the network of primary schools in Poland’s local-authority areas

Przegląd Geograficzny T. 86 z. 4 (2014)

primary schools ; school network ; classification ; typology ; k-means clustering

Głównym celem artykułu jest wypracowanie klasyfikacji typologicznej sieci szkół podstawowych w gminach Polski. Na tej podstawie sformułowano uogólnienia dotyczące zróżnicowania sieci szkolnej w przestrzeni. Artykuł składa się z pięciu części. W pierwszej dokonano przeglądu dotychczasowych analiz sieci szkół powszechnych w Polsce oraz przedstawiono cel oraz zakres badań. Drugą część poświęcono pojęciu sieci szkolnej oraz jej operacjonalizacji.Dalej omówiono przyjętą procedurę badawczą, szczególną uwagę poświęcając doborowi zmiennych oraz wykorzystanej metodzie grupowania (k-średnich). Następnie przedstawiono wyniki badań, tj. klasyfikację typologiczną sieci szkół podstawowych w ujęciu gmin, omówiono każdy z ośmiu wyróżnionych typów oraz dokonano generalizacji uzyskanych wyników na poziomie województw. Przedstawione w artykule badania wykazały znaczne zróżnicowanie typów sieci szkolnej w skali kraju, przejawiające się w odmiennych rozkładach przestrzennych gmin reprezentującychposzczególne typy oraz w makrostrukturalnych różnicach struktury typów sieci szkolnej w różnych częściach Polski.

1. Bajerski A., 2011, Organizacja przestrzenna i funkcjonowanie usług edukacyjnych w aglomeracji poznańskiej, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
2. Bajerski A., 2012, Przemieszczenia uczniów między obwodami szkolnymi a zróżnicowanie wyników publicznych szkół podstawowych i gimnazjów. Przypadek Poznania, Studia Regionalne i Lokalne, 48, 2, s. 62-76.
3. Ball S.J., Bowe R., Gewirtz S., 1996, School choice, social class and distinction: the realization of social advantage in education, Journal of Education Policy, 11, 1, s. 89-112.
4. Bański J., 2006, Geografia polskiej wsi, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
5. Bański J., Kowalski M., Śleszyński P., 2002, Zarys problemów związanych z uwarunkowaniami zróżnicowań przestrzennych wyników sprawdzianu dla uczniów szkół podstawowych w 2002 r., IGiPZ PAN, Warszawa. Raport dla Centralnej Komisji Egzaminacyjnej w Warszawie; http://www.igipz.pan.pl/miasto/home_pl.htm (15.09.2014).
6. Barnett C., 2005, The consolations of 'neoliberalism', Geoforum, 36, 1, s. 7-15.
7. Białecki I., Mytkowski D., Piwowarski R., 2001, Poland, [w:] A. Fiszbein (red.), Decentralizing Education in Transition Societies Case Studies from Central and Eastern Europe, The World Bank, Washington, s. 71-89.
8. Biczkowski M., Falkowski J., 2002, Poziom wykształcenia ludności wiejskiej województwa kujawsko-pomorskiego, [w:] J. Bański, E. Rydz (red.), Społeczne problemy wsi, Studia Obszarów Wiejskich, 2, IGiPZ PAN, Warszawa, s. 69-82.
9. Brenner N., Theodore N., 2002, Cities and the geographies of "actually existing neoliberalism", Antipode, 34, 3, s. 349-379.
10. Butler T., Robson G., 2003, Plotting the middle classes: Gentrification and circuits of education in London, Housing Studies, 18, 1, s. 5-28.
11. Chaberko T., Kretowicz P., 2011, Vanishing public schools in Poland – economic rationalization in spatial and demographic contexts, referat na 8th International Conference "Man–City–Nature" – New Processes & Structures, 17-18 października 2011 r., Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika, Toruń.
12. Czapiewski K., Janc K., 2012, Dostępność do edukacji, jakość kształcenia i poziom wykształcenia mieszkańców a struktura funkcjonalna gmin województwa mazowieckiego, Mazowsze Studia Regionalne, 10, s. 33-51.
13. Czapiewski K., Janc K., 2013, Edukacja jako czynnik rozwoju Mazowsza, Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego, Warszawa.
14. Czyż T., 2000, Zróżnicowanie wymiaru ludnościowo-urbanizacyjnego nowych województw, Przegląd Geograficzny, 77, 4, s. 447-465.
15. Dolata R., 2008, Szkoła – segregacje – nierówności, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
16. Dolata R., 2010, Cicha rewolucja w polskiej oświacie – proces różnicowania się gimnazjów w dużych miastach, Edukacja. Studia, Badania, Innowacje, 109, 1, s. 51-60.
17. Dolata R., Jasińska A., Modzelewski M., 2012, Wykorzystanie krajowych egzaminów jako instrumentu polityki oświatowej na przykładzie procesu różnicowania się gimnazjów w dużych miastach, Polityka Społeczna, 1, s. 41-46.
18. Domalewski J., 2002, Typologia gmin wiejskich pod kątem widzenia sytuacji oświatowej, [w:] A. Rosner (red.), Wiejskie obszary kumulacji barier rozwojowych, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa, s. 107-132.
19. Domalewski J., 2010, Edukacja a procesy rozwoju obszarów wiejskich, [w:] M. Stanny, M. Drygas (red.), Przestrzenne, społeczno-ekonomiczne zróżnicowanie obszarów wiejskich w Polsce. Problemy i perspektywy rozwoju, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa, s. 181-201.
20. Falski M., 1925, Materiały do projektu sieci szkół powszechnych na obszarze województw: warszawskiego, łódzkiego, kieleckiego, lubelskiego i białostockiego oraz M.St. Warszawy, Komisja Pedagogiczna Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Warszawa.
21. Flaga M., Wesołowska M., 2002, Warunki kształcenia dzieci i młodzieży na obszarach wiejskich województwa lubelskiego, [w:] J. Bański, E. Rydz (red.), Społeczne problemy wsi, Studia Obszarów Wiejskich, 2, IGiPZ PAN, Warszawa, s. 83-93.
22. Florence P.S., 1948, Investment, Location, and Size of Plant, University Press, Cambridge.
23. Gnanadeskian R., 1977, Methods for Statistical Data Analysis of Multivariate Observations, John Wiley and Sons, New York.
24. Hamnett C., Butler T., 2011, 'Geography matters': the role distance plays in reproducing educational inequality in East London, Transactions of the Institute of British Geographers NS, 36, s. 479-500.
http://dx.doi.org/10.1111/j.1475-5661.2011.00444.x -
25. Heffner K., 1999, Typologia gmin wiejskich w Polsce według jakości układów osadniczych, [w:] A. Rosner (red.), Typologia wiejskich obszarów problemowych, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa, s. 59-78.
26. Herbst M., 2004, Zróżnicowanie jakości kapitału ludzkiego w Polsce. Od czego zależą wyniki edukacyjne?, Studia Regionalne i Lokalne, 17, 3, s. 89-104.
27. Herbst M., 2012, Edukacja jako czynnik i wynik rozwoju regionalnego. Doświadczenia Polski w perspektywie międzynarodowej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
28. Herbst M., Levitas A., Herczyński J., 2009, Finansowanie oświaty w Polsce – diagnoza, dylematy, możliwości, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
29. Herczyński J., Sobotka A., 2014, Diagnoza zmian w sieci szkół podstawowych i gimnazjów 2007-2012, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa.
30. Janc K., Czapiewski K.Ł., Bajerski A., 2012, Where the brains are, where the brains move: education, skilled migration and human capital in Poland, [w:] P. Churski (red.), Contemporary Issues in Polish Geography, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 179-200.
31. Kostrubiec B., 1972, Analiza zjawisk koncentracji w sieci osadniczej, Prace Geograficzne, IG PAN, 92.
32. Kučerová S., 2012, Proměny územní struktury základního školství v Česku, Česká geografická Společnost, Praha.
33. Kučerová S., Kučera Z., Chromý P., 2010, An elementary school in networks: Contribution to geography of education, Europa XXI, IGiPZ PAN, 21, s. 47-61.
34. Levitas A., Herczyński J., 2012, Decentralizacja oświaty w Polsce 1990−1999: tworzenie systemu, [w:] M. Herbst (red.), Decentralizacja oświaty, Biblioteczka Oświaty Samorządowej, 7, Wydawnictwo ICM UW, Warszawa, s. 55-117.
35. MacQueen J., 1967, Some methods for classification and analysis of multivariate observations, [w:] L. Lecam, A. Neyman (red.), Proceedings of the Fifth Berkley Symposium on Mathematical Statistics and Probability, t. 1. Theory of Statistics, University of California Press, Berkley, s. 281-297.
36. Maguain D., 2009. La suppression de la sectorisation est-elle une bonne chose?, Revue d'économie politique, 119, 4, s. 569-612.
37. Michałowska D.A., 2013, Neoliberalizm i jego (nie)etyczne implikacje edukacyjne, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
38. Ozga W., 1960, Organizacja szkolnictwa w Polsce, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa.
39. Ozga W., 1974, Rozmieszczenie szkół w Polsce. Analiza, wnioski, propozycje, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
40. Parysek J.J., 1982, Modele klasyfikacji w geografii, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań
41. Peck J., Tickell A., 2002, Neoliberalizing space, Antipode, 34, 3, s. 380-404.
42. Pietrzykowski R., Kobus P., 2006, Zastosowanie modyfikacji metody k-średnich w analizie portfelowej, Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, 60, s. 301-308.
43. Piwowarski R., 1992, Sieć szkolna a dostępność kształcenia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
44. Piwowarski R., 2000, Szkoły na wsi – edukacyjne wyzwanie, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa.
45. Piwowarski R., 2004, The Conditions for Educational Achievement of Lower Secondary School Graduates, The Institute of Public Affairs, Warszawa.
46. Piwowarski R., 2006, Edukacja z perspektywy lokalnej i międzynarodowej, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa.
47. Piwowarski R., 2008, Modele edukacji dla potrzeb koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa.
48. Przyszczypkowski K., 2010, Polityka oświatowa samorządów, Studia BAS, 22, 2, s. 41-64.
49. Rydz E., 2002, Bariery edukacyjne młodzieży wiejskiej, [w:] J. Bański, E. Rydz (red.), Społeczne problemy wsi, Studia Obszarów Wiejskich, 2, IGiPZ PAN, Warszawa, s. 53-68.
50. Swianiewicz P., 1989, Społeczno-ekonomiczna typologia miast i gmin w Polsce, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
51. Śleszyński P., 2003, Uwarunkowania zróżnicowań przestrzennych wyników egzaminu gimnazjalnego w 2002 r., IGiPZ PAN, Warszawa; http://www.igipz.pan.pl/miasto/sleszynski/home_pl. (15.09.2014).
52. Śleszyński P., 2012, Klasyfikacja gmin województwa mazowieckiego, Przegląd Geograficzny, 84, 4, s. 559-576
53. Ward J.H., 1963, Hierarchical grouping to optimize an objective function, Journal of the American Statistical Association, 58, 301, s. 236-244.
54. Zaborowski Ł., 2009, Podział terytorialny Rzeczypospolitej – spojrzenie krytyczne, Prace Geograficzne UJ, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, 121, s. 263-275.
55. Zeliaś A., Grabiński T., Wydmus S., 1989, Metody taksonomii numerycznej w modelowaniu zjawisk społeczno-gospodarczych, PWN, Warszawa.
56. Zioło Z., 1968, Wskaźnik koncentracji jako miernik zróżnicowania przestrzennego – na przykładzie rozmieszczenia ludności województwa rzeszowskiego, Roczniki Naukowo-Dydaktyczne WSP w Krakowie, 30, s. 151-163.