Subtitle:

Przegląd Geograficzny T. 88 z. 1 (2016)

Publisher:

IGiPZ PAN

Place of publishing:

Warszawa

Description:

24 cm

Type of object:

Journal/Article

Abstract:

Na Babiej Górze i w jej otoczeniu, podobnie jak w sąsiednich masywach górskich, działalność gospodarcza rozpoczęła się w schyłkowym okresie średniowiecza. Poszczególne sposoby użytkowania zasobów przyrody były rozwijane w różnym czasie, niektóre z działań człowieka uległy zanikowi, podczas gdy inne nadal się rozwijają. Największe zmiany w środowisku przyrodniczym dokonały się pod wpływem gospodarki leśnej, która przez pewien czas była związana z lokalnym hutnictwem żelaza, a także w wyniku pasterstwa. Jednym ze skutków pasterstwa jest obniżenie górnej granicy lasu, które na większym obszarze objęło południowy, łatwiej dostępny stok masywu. Rozpoczęta w XIX w. gospodarka leśna dąży, pomimo nasilenia wyrębów lasu, do utrzymania wysokiego zalesienia masywu, a wynikiem wprowadzonych między 1926 i 1955 r. prawnych form ochrony przyrody jest przywracanie składu gatunkowego drzewostanów zgodnego z lokalnymi uwarunkowaniami siedliskowymi. Skutkiem usunięcia pasterstwa jest nadal trwająca progresja górnej granicy lasu. Praca bazuje na informacjach z literatury i materiałach archiwalnych.

References:

1. Archiwum BgPN – materiały archiwalne Babiogórskiego Parku Narodowego, Zawoja.
2. Boltižiar M., 2007, Štruktúra vysokohorskej krajiny Tatier (vel`komierkové mapovanie, analýza a hodnotenie zmien aplikáciou údajov dial`kavého prieskumu Zeme), Nitra, Fakulta prírodných vied Univerzity Konštantína Filozofa, Ústav krajinnej ekológie SAV Bratislava.
3. Broda J., 1963, Historia osadnictwa w regionie babiogórsko-pilszczańskim, [w:] W. Szafer (red.), Babiogórski Park Narodowy, Wydawnictwo Zakładu Ochrony Przyrody PAN, 22, Kraków, s. 225-233.
4. Chmielowski B., 1745-1756, Nowe Ateny albo Akademia Wszelkiey Scyencyi Pełna, cz. 2, Drukarnia Pawła Józefa Golczewskiego, Lwów.
5. Długosz J., 1468, Chronographia Regni Poloniae.
6. Drobisz Z., 1985, Kopalnictwo rud żelaza dla Huty Węgierska Górka, Karta Groni, 13, Wydawnictwo Towarzystwa Miłośników Ziemi Żywieckiej, Żywiec.
7. Drogi, ścieżki i bezdroża Orawy, 2007, Oficyna Wydawnicza Grafikon & Stowarzyszenie Przyjaciele Babiej Góry", Kraków.
8. Duńczewski S., 1755-1769, Kalendarze, Zamość.
9. Dzięciołowski R., 1963, Z historii gospodarki leśnej na Babiej Górze, [w:] W. Szafer (red.), Babiogórski Park Narodowy, Wydawnictwo Zakładu Ochrony Przyrody PAN, Kraków, 22, s. 235-241.
10. Fabijanowski J., Gądek K., 1983, Lasy Babiogórskiego Parku Narodowego, [w:] K. Zabierowski (red.), Babiogórski Park Narodowy. Przyroda i człowiek, Wydawnictwo PAN, Kraków, s. 179-196.
11. Haur J.K., 1660, O górach wielkich wyniosłych, Kraków.
12. Holeksa J., Szwagrzyk J., 2005, Szata roślinna, [w:] D. Ptaszycka-Jackowska (red.), Światy Babiej Góry, Wydawnictwo Babiogórskiego Parku Narodowego, Zawoja, s. 43-93.
13. Holtmeier F.K., 2009, Mountain timberlines. Ecology, patchiness and dynamics, Special Issue. Advances in Global Change Research, 36, Springer, Dordrecht.
14. Hrosieński M., 1637, Opisanie ciekawe gór Tatrów, Kraków.
15. Jahn A. (red.), 1985, Karkonosze polskie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
16. Janicki Z., 1996, Historia Zawoi do końca XIX w., [w:] U. Janicka-Krzywda(red.), Monografia Zawoi, Wydawnictwo Forma, Kraków, Urząd Gminy Zawoja, s. 35-60.
17. Jost H., 2004, Dzieje górnictwa i hutnictwa w Tatrach Polskich, Towarzystwo Muzeum Tatrzańskiego im. Dra Tytusa Chałubińskiego, Zakopane, 12.
18. Jostowa W., 1983, Pasterstwo na południowych stokach Babiej Góry (w granicach Polski), [w:] J.M. Stroka (red.), Gdy do tej Babiej Góry przyjdziesz …, cz. I, Zarząd Wojewódzki PTTK, Bielsko-Biała, s. 105-111.
19. Jostowa W., 1986, Z historii osadnictwa Polskiej Orawy, [w:] J.M. Stroka (red.), Gdy do tej Babiej Góry przyjdziesz…, cz. II, Zarząd Wojewódzki PTTK, Bielsko-Biała, s. 199-211.
20. Kawecki W., 1936, Lasy Żywiecczyzny a pasterstwo, Sylwan, 54, Seria B, 2, s. 49-55.
21. Kawecki W., 1939, Lasy Żywiecczyzny, ich teraźniejszość i przeszłość, Prace Rolniczo-Leśne PAU, Kraków, 35.
22. Kostuch R., 1963, Gospodarka rolna i pasterstwo regionu babiogórskiego, [w:] W. Szafer (red.), Babiogórski Park Narodowy, Wydawnictwo Zakładu Ochrony Przyrody PAN, Kraków, 22, s. 243-25
23. Leszczycki S., 1939, Z geografii uzdrowisk Polski, Turyzm Polski, 2, 5, s. 96-102.
24. Ładowski R., 1783, Historya naturalna Królestwa Polskiego, Kraków.
25. Łajczak A., 2004, Wody Babiej Góry, [w:] B.W. Wołoszyn, A. Jaworski, J. Szwagrzyk (red.), Babiogórski Park Narodowy. Monografia przyrodnicza, Wydawnictwo Babiogórskiego Parku Narodowego i Komitetu Ochrony Przyrody PAN, Kraków, s. 153-177.
26. Łajczak A., 2011, Masyw Pilska w Beskidzie Żywieckim. Przyroda i człowiek, Wydawnictwo Instytutu Botaniki im. W. Szafera PAN, Kraków.
27. Łajczak A., 2012, Ocena antropogenicznych zmian w rzeźbie masywu Pilska i sąsiadującego obszaru, [w:] A. Łajczak (red.), Antropopresja w wybranych strefach morfoklimatycznych – zapis zmian w rzeźbie i osadach, Wydawnictwo Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, Sosnowiec, s. 242-253.
28. Łajczak A., Czajka B., Kaczka R.J., 2014, The new features of landslide relief discovered using LiDAR – case study from Babia Góra massif, Western Carpathian Mountains, Quaestiones Geographicae, 33, 3, s. 77-88.
29. Łajczak A., Czajka B., Kaczka R.J., 2015, The Development of Tourist Infrastructure on Mt. Babia Góra (Western Carpathians) in Conditions where There is a Risk Due to Slope Processes, Prace Geograficzne Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, 142, s. 7-40
30. Łajczak A., Lamorski T., 2015, Economic use of the Babia Góra Massif and the assessment of anthropogenic changes in the course of the timberline, Geographia Polonica, 88, 2, s. 115-138.
31. Łubieński W., 1741, Świat we wszystkich swoich częściach, Kielce.
32. Marcin z Urzędowa, 1595, Herbarz Polski to jest o przyrodzeniu ziół i drzew rozmaitych i innych rzeczy do leczenia należnych, Kraków.
33. Mazurek P., 2008, Zapory piętrzące na potokach beskidzkich używane w przeszłości do spławu drewna, Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, Sosnowiec (maszynopis).
34. Midowicz W., 1930, Babia Góra: Monografia turystyczna, Wydawnictwo Oddziału Babiogórskiego PTT, Żywiec, 1.
35. Midowicz W., 1974, Babia Góra, Karpaty, Wydawnictwo Oddziału Krakowskiego PTTK, 2, s. 61-96.
36. Midowicz W., 1985, Z historii niszczenia przyrody babiogórskiej, Prace Babiogórskie, Kraków, Wydawnictwo Ośrodka Kultury Turystyki Górskiej PTTK na Babiej Górze, 6, s. 41-45.
37. Midowicz W. (red.), 1992, Mała Encyklopedia Babiogórska, Oficyna Wydawnicza Rewasz, Pruszków.
38. Midriak R., 1994, Geoekólogia vysokých pohori Slovenska, Zvolen, Technická univerzita, Edične stredisko-TU.
39. Mirek Z., 1996, Antropogeniczne zagrożenia i przekształcenia środowiska przyrodniczego, [w:] Z. Mirek (red.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego, Wydawnictwo TPN, Zakopane, s. 595-617.
40. Motta R., Nola P., 2001, Growth trends and dynamics in sub-alpine forest stands in the Varaita Valley (Piedmont, Italy) and their relationship with human activities and global change, Journal of Vegetation Science, 12, 2, s. 219-230.
41. Nowalnicki T., 1979, Poznanie Babiej Góry do początków XX w., Prace Babiogórskie, Kraków, Wydawnictwo Ośrodka Kultury Turystyki Górskiej PTTK na Babiej Górze, 1, s. 26-41.
42. Nowalnicki T., 1980, Stawek pod Kłodą – Morskie Oko, Prace Babiogórskie, Kraków, Wydawnictwo Ośrodka Kultury Turystyki Górskiej PTTK na Babiej Górze, 2, s. 92-95.
43. Nowalnicki T., 1982, Znaki poszukiwaczy skarbów na Kamionku (913,6 m), Prace Babiogórskie, Kraków, Wydawnictwo Ośrodka Kultury Turystyki Górskiej PTTK na Babiej Górze, 4, s. 9-11.
44. Nowalnicki T., Łajczak A., 1981, Złota Studnia, Prace Babiogórskie, Kraków, Wydawnictwo Ośrodka Kultury Turystyki Górskiej PTTK na Babiej Górze, 3, s. 15-18.
45. Omylak J., 2005, Z dziejów poznania i ochrony, [w:] D. Ptaszycka-Jackowska (red.), Światy Babiej Góry, Wydawnictwo Babiogórskiego Parku Narodowego, Zawoja, s. 149-167.
46. Palenik J., 1980, Mineralne źródła orawskich podnóży Babiej Góry, Prace Babiogórskie, Kraków, Wydawnictwo Ośrodka Kultury Turystyki Górskiej PTTK na Babiej Górze, 3, s. 18-20.
47. Piasecki W., 1999, Charakterystyka fitosocjologiczna subalpejskich zarośli kosodrzewiny Pinus mugo Turra na Babiej Górze, Wydział Leśny, Uniwersytet Rolniczy, Kraków (maszynopis).
48. Polak K., 1980, Fragment dotyczący Babiej Góry z opisem Ziem Monarchii Austriackiej z roku 1843 – wybór i tłumaczenie, Prace Babiogórskie, Kraków, Wydawnictwo Ośrodka Kultury Turystyki Górskiej PTTK na Babiej Górze, 2, s. 26-26.
49. Ralski E., 1931, Łąki, polany i hale Pasma Babiej Góry, PAU, Kraków.
50. Ruciński H., 1976, Najdawniejsza mapa Górnej Orawy jako przyczynek do dziejów osadnictwa, Wierchy, 45, s. 148-148.
51. Rydlewski J., Valde-Nowak P., 1984, Z najdawniejszej przeszłości Orawy, Wierchy, 51, s. 7-25.
52. Rzączyński G., 1721, Historia Naturalis Curiosa Regni Poloniae, część I, Sandomierz.
53. Rzączyński G., 1742, Historia Naturalis Curiosa Regni Poloniae, część II, Sandomierz.
54. Schneider A., 1871, Encyklopedya dla krajoznawstwa Galicyi pod względem historycznym, statystycznym, topograficznym, orograficznym, hydrograficznym, geognostycznym, Lwów, 2.
55. Siemionow A., 1983, Od Nigra Silva do Rezerwatu Biosfery UNESCO, [w:] J.M. Stroka (red.), Gdy do tej Babiej Góry przyjdziesz …, cz. I. Bielsko-Biała, Zarząd Wojewódzki PTTK, s. 87-103.
56. Slaymaker O., Embleton-Hamann Ch., 2009, Mountains, [w:] O. Slaymaker, T. Spencer, Ch. Embleton-Hamann (red.), Geomorphology and Global Environmental Changes, Cambridge University Press, Cambridge, s. 37-70.
57. Sosnowski K., 1923, Babia Góra, Wierchy, 1, s. 57-57.
58. Staszic S., 1815, O ziemiorodztwie Karpatow i innych gor i rownin Polski, Drukarnia Rządowa, Warszawa.
59. Stieber Z., 1924, Ślady po dawnych pracach górniczych na grzbietach górskich w Beskidach Zachodnich, Wierchy, 2, s. 254-255.
60. Syreński S., 1613, Zielnik herbarzem z języka łacińskiego zowią, Kraków.
61. Trnka R., 2005, Przyroda słowackiej części Babiej Góry, [w:] D. Ptaszycka-Jackowska (red.), Światy Babiej Góry, Wydawnictwo Babiogórskiego Parku Narodowego, Zawoja, s. 123-143.
62. Walas J., 1933, Roślinność Babiej Góry, Monografie Naukowe, Państwowa Rada Ochrony Przyrody, 2, Warszawa.
63. Weisberg P.J., Shandra O., Becker M.E., 2013, Landscape influences on recent timberline shifts in the Carpathian Mountains: abiotic influences modulate effects of land-use change, Arctic, Antarctic and Alpine Research, 45, 3, s. 404-414.
64. Wieser T., 1966, Z petrografii rejonu Babiej Góry, [w:] Przewodnik XXXIX Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Warszawa, s. 91-100.
65. Wyrozumska B., 1977, Drogi w Ziemi Krakowskiej do końca XVI w., Prace Komisji Nauk Historycznych PAN, 43, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
66. Zapałowicz H., 1880, Roślinność Babiej Góry pod względem geograficzno-botanicznym, Sprawozdania Komisji Fizjograficznej AU, Kraków, 14.
67. Zejszner L., 1848, Podróże po Beskidach, czyli opisanie części gór Karpackich, zawartych pomiędzy źródłami Wisły i Sanu, Biblioteka Warszawska, 7.
68. De Lipszky J., 1806, Mappa Generalis Regni Hungariae partiumque adnexarum Croatiae, Slavoniae et Confi niorum Militarium Magni item Principatus Transylvaniae Mappa Generalis Regni Hungariae. Pesthini.
69. KMI, 1915, Spezialkarte der Österreichisch-Ungarischen Monarchie, Zone 13, Kol. XXXIV Hliboka. Skala mapy 1:75 000, Wiedeń, Kaiserlich-Königliches Militär Geographisches Institute.
70. Kummerer Ritter von Kummersberg C. (red.), 1855, Administrative-Karte von den Königreichen Galizien und Lodomerien mit dem Grossherzogthume Krakau und den Herzogthümern Auschwitz, Zator und Bukowina, in 60 Blättern. Skala 1:115 000, Wiedeń, Artaria.
71. Liesganig J., Liechtenstern von J., Prixner G. (red.), 1790, Regna Galiciae et Lodomeriae. Skala mapy 1: 288 000, Wiedeń, drugie wydanie 1824.
72. Merkator G. (red.), 1585, Polonia et Silesia. Duisburg, Gerard Mercator.
73. Mieg von F., 1779-1782 (red.), Karte des Königreiches Galizien und Lodomerien. Skala 1:28 800, Wiedeń.
74. Orteliusz A., 1573, Teatrum orbis terrarium. Antverpiae, Christophorum Plantinum.
75. Porębski S. (red.), 1563, Ducatus Oswieczensis et Zatoriensis descriptio. Antverpiae, Christophorum Plantinum.
76. Rizzi Zannoni J.A.B., 1772, Carte de la Pologne divisée par provinces et palatinats et subdivisée par districts construite par. Skala mapy 1:692 000, Paris.

Relation:

Przegląd Geograficzny

Volume:

88

Issue:

1

Start page:

5

End page:

30

Detailed Resource Type:

Article

Format:

File size 4 MB ; application/pdf

Resource Identifier:

oai:rcin.org.pl:58664 ; 0033-2143 ; 10.7163/PrzG.2016.1.1

Source:

CBGiOS. IGiPZ PAN, sygn.: Cz.181, Cz.3136, Cz.4187 ; click here to follow the link

Language:

pol

Language of abstract:

eng

Rights:

Creative Commons Attribution BY 3.0 PL license

Terms of use:

Copyright-protected material. [CC BY 3.0 PL] May be used within the scope specified in Creative Commons Attribution BY 3.0 PL license, full text available at: ; -

Digitizing institution:

Institute of Geography and Spatial Organization of the Polish Academy of Sciences

Original in:

Central Library of Geography and Environmental Protection. Institute of Geography and Spatial Organization PAS

Projects co-financed by:

Programme Innovative Economy, 2010-2014, Priority Axis 2. R&D infrastructure ; European Union. European Regional Development Fund

Access:

Open