Tereny pokopalniane Zagłębia Wałbrzyskiego 20 lat po zamknięciu kopalń węgla = Former mining areas of the Wałbrzych Basin 20 years after mine closures

Wójcik, Jan

doi:0033-2143 (print)

- ris
- BibTeX
- EndNote
- Csv

Tereny pokopalniane Zagłębia Wałbrzyskiego 20 lat po zamknięciu kopalń węgla = Former mining areas of the Wałbrzych Basin 20 years after mine closures Wójcik, Jan

Object structure

Tereny pokopalniane Zagłębia Wałbrzyskiego 20 lat po zamknięciu kopalń węgla = Former mining areas of the Wałbrzych Basin 20 years after mine closures

Przegląd Geograficzny T. 90 z. 2 (2018)

former mining areas ; former mining objects ; reclamation and management of bings and sedimentation tanks ; Wałbrzych Basin

The article elaborates on the current state, development and utilization of former mining areas of the Wałbrzych Basin. Moreover, the paper presents the changes in the spoil tips and sedimentation basins landscape undergoing in between 1996 and 2016, as well as in facilities, which used to consitute a part of sustainable mining estate. In 1996 the areas of former mines were taken over by the authorities of Wałbrzych and Boguszów-Gorce. As that time, 181.5 ha of spoil tips and sedimentation basins were reclaimed and 164.5 ha of heaps still needed reclamation. Until 2016, 129.9 ha of grounds were reclaimed, which constituted 90% of the total area of spoil tips and sedimentation basins located in the Wałbrzych Basin. As yet, 34.6 ha of storage areas have not been reclaimed; they constitute mainly of sedimentation basins – places of yielding of coal sludge. Spoil tips were reclaimed into forests and their steep slopes were turned into turf and shrub lands. The above actions aimed at changing the spoil tips into natural terrain elevations and improving the aesthetics of the Wałbrzych landscape. The location and shape of the majority of spoil tips do not refer to the local relief. The forms differ in their shapes and size when compared to surrounding elevations and are not related to them, as a result, they constitute dissonant elements of the landscape. As yet, only two spoil tips were turned into areas of recreation, education and sport. The remaining spoil tips are planned to be adopted for tourist and recreation purposes and used a source of mineral waste for the building sector, road building and maintenance and reclamation of post-mining areas. Coal sludge excavated from sedimentation basins is utilized for fuel production and the areas of its excavation are places of sizeable excavation pits. The recovery process of the above waste is planned to be continued for the following 4 to 5 years. Then, the excavations will be turned into places of storage of building waste. After reclamation and land development, the areas will have recreation and tourist functions. As of this day, the majority of post-mining facilities has been dismantled or torn down. Their areas are mainly undeveloped and constitute post-industrial wasteland. Such land is marginally adapted to serving new functions and is not attractive to potential investors. Facilities in good technical condition were passed on to the authorities of Wałbrzych and Boguszów Gorce, as well as sold to various companies and private individuals. Currently, they serve various functions, such as: industrial, service, administrative, residential, tourist and educational. The majority of facilities acquired from mines changed their functions and use. Among the best-developed post-mining areas in Wałbrzych are “Julia” shaft, which houses a mining museum “Old Mine Science and Art Centre”, and “Teresa” shaft, which was adapted into service (car showroom and service) and residential purposes, while in Boguszów-Gorce shafts “Witold” and “Klara”, which serve tourist, educational, recreational, sport, service and residential functions. The development and use of former mining facilities in the Wałbrzych Basin is similar to that of other post-mining areas in the Western Europe, nevertheless, the standard and degree of their development is far from the Western European standards. Some of the former mining facilities are kept in good technical condition by their owners, which suggests that they will continue to serve similar functions as at present.

1. Augustyn A., 2013, Wałbrzyski Park Wielokulturowy Stara Kopalnia jako przykład ochrony górniczego dziedzictwa poprzemysłowego, Nauki Społeczne, 1, 7, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław, s. 132–146.
2. Bender J., 1995, Rekultywacja terenów pogórniczych w Polsce, Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 418, s. 75–85.
3. Borówka A., 2010, Stan i perspektywy wykorzystania obiektów poprzemysłowych w Wałbrzychu i Boguszowie-Gorcach, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław (maszynopis).
4. Chmielewska M., 2010, Park krajobrazowy Hoheward w Zagłębiu Ruhry – przykład rewitalizacji hałdy pogórniczej, Kształtowanie Środowiska Geograficznego i Ochrona Przyrody na Obszarach Uprzemysłowionych i Zurbanizowanych, 42, Uniwersytet Śląski, Katowice-Sosnowiec, s. 14–18.
5. Czocher T., Kawczak S., Pisanecka K. (red.), 1978, Pięć wieków węgla kamiennego na Dolnym Śląsku, DTS-K, SIiTG, Wałbrzych.
6. Czupryn B., 2016, Rewitalizacja przyszłością Wałbrzycha, Prace Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości w Wałbrzychu, 38, 2, s. 55–74.
7. Dołzbłasz S., Mucha P., 2015, Wykorzystanie terenów pogórniczych na przykładzie Wałbrzycha, Studia Miejskie, 17, s. 105–118.
8. Doświadczenia z likwidacji zakładów górniczych, 1999, SIiTG Katowice, Zamek Książ, s. 3–185 (materiały konferencyjne).
9. Dzikowska A., Krzemińska A., 2014, Infrastruktura przemysłowa jako czynnik determinujący zagospodarowanie przestrzenne miasta Wałbrzycha na przykładzie dzielnicy Sobięcin, Gaj, Studia Krajobrazowe, IV B, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, s. 63–75.
10. Gerber P., 1986, Zabytki techniki w koksownictwie wałbrzyskim, Kronika Wałbrzyska, 5, s. 167–178.
11. Grabas K., Miller M., Wójcik J., 2014, Przegląd opracowań oraz niezbędnych dodatkowych badań dotyczących surowców mineralnych wokół Wałbrzycha, konferencja Wałbrzyskie surowce i odpady poprzemysłowe jako źródło materiałów zaawansowanych, Agroreg, Nowa Ruda (referat niepublikowany).
12. Greszta J., Morawski S., 1972, Rekultywacja nieużytków poprzemysłowych, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
13. Havrlant M., 1979, Antropogeni formy reliefa a zivotni prostredi v Ostravske Prumyslove Oblasti, Spisy Pedagogickie Fakulty v Ostrave, 41, s. 3–155.
14. Hodurek S., Kozicki J., Budziacki W., Chudy R., Rojek T., 1984, Katalog skalnych surowców i odpadów poprodukcyjnych przydatnych do produkcji materiałów budowlanych w województwie wałbrzyskim, Wydział Ochrony Środowiska, Gospodarki Wodnej i Geologii, Urząd Wojewódzki w Wałbrzychu (maszynopis).
15. Hutnik R., Jastrząb A., 2015, Dolnośląskie Zagłębie Węglowe – upadek, czy szansa?, [w:] T. Przylibski (red.), III Polski Kongres Górniczy – rozszerzone abstrakty, 14–16.09.2015, Politechnika Wrocławska, Wrocław, s. 489–490.
16. Januszewski S., 1985, Ochrona zabytków techniki górniczej Zagłębia Dolnośląskiego, Instytut Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, Wrocław (maszynopis).
17. Jońca E., Kacperkiewicz L., 1986, Wybrane problemy ochrony środowiska Wałbrzycha, Kronika Wałbrzyska, 5, s. 5–41.
18. Kaszowska O., Kalisz P., Kowalski A., 2006, Zagospodarowanie obiektów poprzemysłowych i usuwanie szkód górniczych w zabudowie na terenach górniczych kopalń węgla kamiennego, Przegląd Górniczy, 7–8, s. 69–75.
19. Kominowski K., Kazimierczak U., Ślusarczyk S., 2010, Nagromadzenie poflotacyjnych mułów węglowych w byłej kopalni węgla kamiennego "Julia", historia dokumentowania, możliwości eksploatacji i wykorzystania, Górnictwo Odkrywkowe, 51, 2, s. 38–43.
20. Kosmaty J., 2011, Wałbrzyskie tereny pogórnicze po 15 latach od zakończenia eksploatacji węgla, Górnictwo i Geologia, 6, 1, s. 131–148.
21. Kotełko J., 1997, Konsekwencje restrukturyzacji przemysłu górniczego w Wałbrzychu dla planowania i realizacji długofalowych procesów rozwoju, [w:] E. Różycka-Rozpędowska (red.), Historyczne okręgi przemysłowe w okresie dezindustrializacji, 18–20.09.1996, Wałbrzych, s. 49–62 (materiały konferencyjne).
22. Kowalski A., 2015, Deformacje powierzchni i przydatność do zabudowy terenów pogórniczych w Wałbrzychu, [w:] T. Przylibski (red.), III Polski Kongres Górniczy – rozszerzone abstrakty, 14–16.09.2015, Politechnika Wrocławska, Wrocław, s. 479–481.
23. Kowalski A. (red.), 2000, Eksploatacja górnicza, a ochrona powierzchni: doświadczenia z wałbrzyskich kopalń, GIG, Katowice.
24. Mes-Golinowska H., Fojcik C., 2010, Przykłady przywracania użyteczności terenom poddanym antropopresji w wyniku eksploatacji złóż węgla kamiennego w północno-zachodniej części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego, Górnictwo i Geologia, 5, 4, s. 169–179.
25. Michalkiewicz S., 1993, Wałbrzych. Zarys monografii miasta na tle regionu, DTSK – Silesia, Wrocław.
27. Program ochrony terenów górniczych KWK Thorez, Victoria i Wałbrzych na lata 1986-2010, 1985, Dolnośląskie Gwarectwo Węglowe, Wałbrzych (maszynopis).
28. Runge A., Runge J., 2008, Słownik pojęć z geografii społeczno-ekonomicznej, Videograf Edukacja, Katowice.
29. Skawina T., 1969, Rezultaty badań nad modelem rekultywacji terenów pogórniczych w Polsce, Zeszyty Naukowe AGH, 212, seria Geodezja, 12, s. 115–136.
30. Skowron E., 2011, Koncepcja stymulowania rozwoju regionu pogórniczego Zagłębia Ruhry w Niemczech, Studia Regionalne i Lokalne, 1, 43, s. 64–80.
31. Stan rekultywacji terenów pokopalnianych w dawnym Zagłębiu Wałbrzyskim w 2016 r., 2016, Urząd Miejski w Wałbrzychu, Wałbrzych, s. 1–15 (niepublikowane materiały statystyczne).
32. Tritt R., Bałuka B., 2003, Nowe formy dewastacji środowiska naturalnego Gór Wałbrzyskich w Sudetach, czyli biedaszyby, Wszechświat, 104, 7/9, s. 170–175.
33. Tritt R., Bałuka B., 2003, Studia sukcesji roślin i wpływ rekultywacji na kształtowanie florystyczne zwałowisk (hałd) pokopalnianych na terenie Wałbrzycha, Wszechświat, 104, 10/12, s. 261–263.
34. Wakelin P., 1997, Ochrona i rozwój zasobów dziedzictwa przemysłowego, [w:] Historyczne okręgi przemysłowe w okresie dezindustrializacji. Materiały konferencyjne, 18–20.09.1996, Wałbrzych, s. 153–171.
35. Wójcik J., 1993, Przeobrażenia ukształtowania powierzchni ziemi pod wpływem górnictwa w rejonie Wałbrzycha, Studia Geograficzne, 59, Acta Universitatis Wratislaviensis, 1557, s. 5–145.
36. Wójcik J., 1996, Gospodarka odpadami, a ochrona powierzchni ziemi w wałbrzyskich kopalniach węgla w latach 1865–1994, Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych, 9, s. 165–172.
37. Wójcik J., 2006, Rozwój rzeźby antropogenicznej powstałej pod wpływem górnictwa węglowego w Wałbrzychu i okolicy w latach 1975–1996, w świetle gospodarki odpadami górniczymi, Przegląd Geograficzny, 78, 1, s. 109–126.
38. Wójcik J., 2007, Rekultywacja hałd na terenach górniczych wałbrzyskich kopalń węgla kamiennego w latach 1960–2005, Przegląd Górniczy, 63, 3, s. 23–28.
39. Wójcik J., 2011, Przemiany wybranych komponentów środowiska przyrodniczego rejonu wałbrzyskiego w latach 1975–2000, w warunkach antropopresji, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu przemysłu, Rozprawy Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, 21, s. 3–469.
40. Wójcik J., 2011, Stan, wykorzystanie i zagospodarowanie obiektów poprzemysłowych w Wałbrzychu i Boguszowie-Gorcach, ze szczególnym uwzględnieniem budynków i budowli pogórniczych, [w:] K. Widawski (red.), Turystyka kulturowa na Dolnym Śląsku – wybrane aspekty, 2, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, s. 97–117.
41. Wójcik J., 2011, Obiekty poprzemysłowe w Wałbrzychu i Boguszowie Gorcach: stan, wykorzystanie i zagospodarowanie, Przegląd Górniczy, 12, s. 98–106.
42. Wójcik J., 2012, Wałbrzyskie hałdy i osadniki kopalniane jako źródło surowców wtórnych – wstępne wyniki inwentaryzacji, Przegląd Geologiczny, 60, 4, s. 212–219.
43. Wójcik J., 2013, Mining changes on the example of the Wałbrzych Basin relief (The Sudetes, Poland), Zeitschrift für Geomorphologie, 57, 2, s. 187–205. https://doi.org/10.1127/0372-8854/2012/0090
44. Żmuda S., 1973, Antropogeniczne przeobrażenia środowiska przyrodniczego konurbacji górnośląskiej, PWN, Warszawa-Kraków.