Polscy żołnierze w Pawliszczew Borze (1939–1941) w świetle relacji powojennych

Artykuł dotyczy losów polskich żołnierzy, którzy znaleźli się w niewoli sowieckiej po 17 września 1939 r. Pewna ich liczba (w tym oficerowie rezerwy) trafiła do obozu NKWD Pawliszczew Bor (obwód smoleński). Obóz funkcjonował do wybuchu wojny sowiecko-niemieckiej.

Bujnowski Józef, Retrospektywny wywiad, „Pamiętnik Literacki” 14, 1989, s. 64–75.
Fałdowska Maryla, Ewidencja i rejestracja jeńców wojennych w obozie juchnowskim (wrzesień 1939 – czerwiec 1940), „Łambinowicki Rocznik Muzealny” 39, 2016, s. 7–26.
Gałek Beata, Starobielsk. Obóz jeniecki NKWD wrzesień 1939 – maj 1940, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2014.
Głowacki Albin, Jeńcy polscy w ZSRR wrzesień 1939 – lipiec 1941, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1992, 3, s. 60–83.
Góras Michał Tadeusz, Profesor Wacław Komarnicki, poseł na sejm RP, jeniec obozu w Kozielsku, ocalony, „Dzieje Najnowsze” 51, 2019, 2, s. 265–286.
Jaczyński Stanisław, Obozy jenieckie w ZSRR IX 1939 – VII 1941, w: „Zeszyty Katyńskie”, nr 2: Zbrodnia katyńska – droga do prawdy. Historia, archeologia, kryminalistyka, polityka, prawo, Warszawa 1992, s. 51–76.
Jaczyński Stanisław, Ocaleni od zagłady. Losy oficerów polskich ocalałych z masakry katyńskiej, Bellona, Warszawa 2012.
Jaczyński Stanisław, Wprowadzenie, w: Jeńcy w Griazowcu i Suzdalu. Alfabetyczne wykazy 3640 jeńców wojennych z 1939 roku, Polaków i przedwojennych obywateli polskich innych narodowości – przetrzymywanych w sowieckich obozach w Griazowcu i Suzdalu, red. Ewa Rybarska, oprac. Kazimierz Banaszek [i in.], CAW, Ośrodek Karta, Warszawa 1998 (Indeks Represjonowanych, t. 5), s. 11–18.
Janczak Bartosz, Generał bryg. Jerzy Grobicki (1891–1972) – niepokorny kawalerzysta, ocalony od zagłady katyńskiej, „Łambinowicki Rocznik Muzealny” 37, 2014, s. 11–32.
Janczak Bartosz, Generał bryg. Jerzy Wołkowicki (1883–1983) – jenieckie losy bohatera bitwy pod Cuszimą, „Łambinowicki Rocznik Muzealny” 41, 2018, s. 65–81.
Janczak Bartosz, Obozy jenieckie w Griazowcu w latach 1939–1948, „Łambinowicki Rocznik Muzealny” 39, 2016, s. 27–43.
Jeńcy w Juży. Alfabetyczny wykaz 9567 jeńców wojennych z 1939 roku – Polaków i obywateli polskich – skoncentrowanych latem 1941 w obozie jenieckim NKWD w Juży, red. Ewa Rybarska, Karta, Warszawa 2000 (Indeks represjonowanych, t. 11).
Kalbarczyk Sławomir, Profesor Wacław Komarnicki w niewoli sowieckiej 1939–1941, „Łambinowicki Rocznik Muzealny” 32, 2009, s. 87–104.
Kluczykowski Stefan, Wspomnienia uczestnika II wojny światowej (dostęp: 8 XI 2021) )
Lebiediewa Natalia, Katyń. Zbrodnia przeciwko ludzkości, Bellona, Warszawa 1998 (oryg. ros. 1994).
Lebiediewa Natalia, „Operacyjno-czekistowska obsługa” jeńców wojennych (wrzesień 1939 – maj 1940), w: „Zeszyty Katyńskie”, nr 6: Zbrodnia nie ukarana. Katyń– Twer–Charków, Warszawa 1996.
Lebiediewa Natalia, Proces odkrywania prawdy i upamiętnienie ofiar, w: Białe plamy – czarne plamy. Sprawy trudne w relacjach polsko-rosyjskich 1918–2008, red. Adam Daniel Rotfeld, Anatolij W. Torkunow, PISM, Warszawa 2010.
Materski Wojciech, Obozy specjalne NKWD ZSRS, w: Sowieckie obozy dla jeńców wojennych i internowanych 1939–1956. Przykłady wybranych narodów, red. Jerzy Bednarek, Dariusz Rogut, IPN-KŚZpNP. Oddział w Łodzi, Łódź–Warszawa 2018.
Milewski Wacław, Suchcitz Andrzej, Gorczycki Andrzej, Guide to the Archives of the Polish Institute and Sikorski Muzeum, t. 1, Orbis Books, Londyn 1985.
Peszkowski Zdzisław, Wspomnienia jeńca z Kozielska, Fundacja Centrum Ignacego J. Paderewskiego, Wrocław 1992.
Pilarski Sebastian, Ocalony z „nieludzkiej ziemi” – losy inspektora Policji Państwowej Józefa Torwińskiego, „Dzieje Najnowsze” 47, 2015, 2, s. 45–56.
Platajs Jerzy, Zbrodnia katyńska. Zeznania świadków przed polskimi sądami wojskowymi (1943–1946), Muzeum II Wojny Światowej, Gdańsk 2016.
Przewoźnik Andrzej, Katyń. Zbrodnia, prawda, pamięć, Świat Książki, Warszawa 2010.
Przewoźnik Andrzej, Adamska Jolanta, Zbrodnia katyńska. Mord. Kłamstwo. Pamięć, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2011.
Roman Wanda, Obozy dla internowanych żołnierzy polskich na Litwie IX 1939 – VII 1940 (w świetle źródeł litewskich), „Łambinowicki Rocznik Muzealny” 19, 1996, s. 7–13.
Siemaszko Zbigniew Sebastian, Jeńcy z Pawliszczew Boru, „Zeszyty Historyczne” 1996, 118, s. 3–33.
Skotnicki Piotr, W sowieckiej niewoli. Życie codzienne oficerów, żołnierzy i funkcjonariuszy polskich w obozach jenieckich na terenie ZSRS w latach 1939–1941, Muzeum Wojska Polskiego, Warszawa 2018.
Toczewski Andrzej, Wymiana polskich jeńców wojennych pomiędzy ZSRR i III Rzeszą w okresie II wojny światowej, „Łambinowicki Rocznik Muzealny” 15, 1992, s. 9–20.
Tucholski Jędrzej, Katyń – liczby i motywy, „Zeszyty Katyńskie”, nr 5: II półwiecze zbrodni. Katyń–Twer–Charków, Warszawa 1995, s. 46–63.
Tucholski Jędrzej, Mord w Katyniu. Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Lista ofiar, Pax, Warszawa 1991.
Wolsza Tadeusz, „Katyń to już na zawsze katy i katowani”. W „polskim Londynie” o sowieckiej zbrodni w Katyniu (1940–1956), IH PAN, Warszawa 2008.
Zawodny Janusz Kazimierz, Katyń, Editions Spotkania, Paris 1989.
Żaroń Piotr, Obozy jeńców polskich w ZSRR w latach 1939–1941, Warszawa–Londyn 1994.