Europa Środkowa, Środkowo-Wschodnia czy zapomniana? Uwagi o historii idei na emigracji i w kraju

The starting point of this article is the historiographical and political discussion around the concept of East-Central Europe, initiated in exile by Oskar Halecki. According to Halecki, Russia did not belong to Europe. After the collapse of the Soviet Union in the 1990s, Halecki’s concept was adopted in Poland, one manifestation of which was the establishment of the Institute for Central and Eastern Europe, headed by Jerzy Kłoczowski. During the last decade, the concept was replaced by the vision of Three-Seas cooperation (referring to interwar concepts of intermarium) and the notion of Central Europe. After the full-scale Russian aggression against Ukraine, a discussion on the divisions of Europe, including the idea of East-Central Europe, seems inevitable.

Ash T.G., Czy Europa Środkowa istnieje?, tłum. J. Anders, w: idem, Pomimo i wbrew. Eseje o Europie Środkowej, Londyn 1990.
Ash T.G., Pomimo i wbrew. Eseje o Europie Środkowej, Londyn 1990.
Barciak A., Europa Środkowa – pojęcie, uwarunkowania historyczne, znaczenie, „Historia Slavorum Occidentis” 2019, nr 4 (23).
Brzezinski Z., U.S. Foreign Policy in East Central Europe – a Study in Contradiction, „Journal of International Affairs” 1957, vol. XI, No. 1.
Byrnes R.F., Bibliography of American Publications on East Central Europe, 1945–1957, Bloomington 1958.
Ducreux M.-E., Beauvois D., Samsonowicz H., Kloczowski J., Wandycz P., Aleksiun N., Histoire de l’Europe du Centre-Est, Paris 2004.
Dziewanowski M.K., Oskar Halecki – historyk Przedmurza i Międzymorza, „Wiadomości” (Londyn) 1973, nr 47.
East Central Europe. Yesterday, Today, Tomorrow, ed. M.M. Drachkovitch, Stanford 1982.
Halecki O., Borderlands of Western Civilization. A History of East Central Europe, New York 1952.
Halecki O., Eugeniusz Pacelli Papież Pokoju, [Londyn] 1951.
Halecki O., Historia Europy – jej granice i podziały, tłum. J. Kłoczowski, Lublin 1994.
Halecki O., Jadwiga Andegaweńska i kształtowanie się Europy Środkowo-Wschodniej, tłum. M. Borowska-Sobotka, Kraków 2000.
Halecki O., Jadwiga of Anjou and the Rise of East Central Europe, New York 1991.
Halecki O., The Limits and Divisions of European History, London–New York 1950.
Halecki O., The Millenium of Europe, Notre Dame 1962.
Historia dziś. Teoretyczne problemy wiedzy o przeszłości, red. E. Domańska, R. Stobiecki, T. Wiślicz, Kraków 2014.
Historia est testis temporum. Księga Pamiątkowa z okazji Jubileuszu 90-lecia Profesorów Richarda Pipesa, Piotra Wandycza, Zbigniewa Wójcika, red. J. Malicki, Warszawa 2017.
Historia Europy Środkowo-Wschodniej, red. J. Kłoczowski, t. 1–2, Lublin 2000.
Historia, misja i likwidacja Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej. Rozmowa Sławomira Łukasiewicza z dyrektorem prof. Mirosławem Filipowiczem, „O Historie” [online], 14 XII 2018 [dostęp: 31 VII 2023]
Hrycak J., Historia Ukrainy 1772–1999. Narodziny nowoczesnego narodu, tłum. K. Kotyńska, Lublin 2000.
Jakowenko N., Historia Ukrainy. Od czasów najdawniejszych do końca XVIII wieku, tłum. O. Hantiuk, K. Kotyńska, Lublin 2000.
Kłoczowski J., Europa Środkowo-Wschodnia jako przedmiot badań, „Kwartalnik Historyczny” 2013, R. CXX, nr 4.
Kłoczowski J., Europa Środkowowschodnia w historiografii krajów regionu, Lublin 1993.
Kłoczowski J., Europa Środkowo-Wschodnia w przestrzeni europejskiej, 2004, mps: [dostęp: 20 V 2023].
Łukasiewicz S., On Deformation of Ideas. Or Why It Is Worth Studying the History of Thinking about Central and Eastern Europe, „Res Historica” 2019, vol. 47.
Łukasiewicz S., Polskie tradycje dyskursu o Europie – komponent historyczny debaty integracyjnej, „Sprawy Międzynarodowe” 2018, nr 2.
Łukasiewicz S., Stany Zjednoczone Europy czy Europy Środkowej? Niewygodne dziedzictwo polskiego federalizmu, „Więź” 2022, zima.
Łukasiewicz S., Third Europe. Polish federalist thought in the United States – 1940s–1970s, Budapest 2016.
Łukasiewicz S., Trzecia Europa. Polska myśl federalistyczna w Stanach Zjednoczonych 1940–1971, Warszawa–Lublin 2010.
Łukasiewicz S., Wokół Zjednoczonej Europy Piotra Wandycza, w: Historia est testis temporum. Księga Pamiątkowa z okazji Jubileuszu 90-lecia Profesorów Richarda Pipesa, Piotra Wandycza, Zbigniewa Wójcika, red. J. Malicki, Warszawa 2017.
„Mam na Pana nowy zamach...” Wybór korespondencji Jerzego Giedroycia z historykami i świadkami historii 1946–2000, t. 1–3, red. S.M. Nowinowski, R. Stobiecki, Łódź 2019.
Sahanowicz H., Historia Białorusi. Od czasów najdawniejszych do końca XVIII wieku, tłum. H. Łaszkiewicz, Lublin 2001.
Stobiecki R., Czy humanistyka w Polsce ma przyszłość? Kilka uwag po wystąpieniu minister Magdaleny Gawin, „O Historie” [online], 24 X 2020 [dostęp: 31 VII 2023]
Stobiecki R., Europa Środkowa / Europa Środkowo-Wschodnia z perspektywy historii wyobrażonej. Między historią, geografią a literaturą, „Dzieje Najnowsze” 2020, t. LII, nr 1.
Stobiecki R., Główne narracje o przeszłości Polski po 1945 r. Próba charakterystyki, w: Historia dziś. Teoretyczne problemy wiedzy o przeszłości, red. E. Domańska, R. Stobiecki, T. Wiślicz, Kraków 2014.
Stobiecki R., Historycy polscy na emigracji wobec koncepcji Europy Środkowo-Wschodniej po 1945 roku, „Klio Polska. Studia i materiały z dziejów historiografii polskiej” 2016, t. 8.
Sukiennicki W., East Central Europe during World War I. From Foreign Domination to National Independence, ed. M. Siekierski, Boulder–New York 1984.
Szybieka Z., Historia Białorusi 1795–2000, tłum. H. Łaszkiewicz, Lublin 2002.
Toynbee A., The Study of History, vol. 1–6, London 1934–1939.
Ulam A., Reflections on the Destiny of East Central Europe since 1945, w: East Central Europe. Yesterday, Today, Tomorrow, ed. M.M. Drachkovitch, Stanford 1982.
Wandycz P., O federalizmie i emigracji: reminiscencje o rzeczach istotnych i błahych. Rozmowy przeprowadził Sławomir Łukasiewicz, Lublin 2003.
Żyszkiewicz W., Wowczuk W., Zambrowski A., Polityczna prognoza pogody, „Tygodnik Solidarność” 1998, nr 19 (503).