Dezercje wojskowych i ucieczki pracowników aparatu bezpieczeństwa ze Związku Sowieckiego w latach 1922–1940

W latach 1922–1940 z Armii Czerwonej zbiegło od 220 do 250 tys. żołnierzy. W większości ucieczki ograniczyły się do obszaru Związku Sowieckiego. Pewna część oficerów i szeregowych zdezerterowała za granicę. Powodem ucieczek żołnierzy do Polski czy Rumunii były przemoc, strach, a także kolektywizacja wsi i prześladowania religijne, które miały miejsce w ZSRS.

Andrew Christopher, Gordijewski Oleg, KGB, Bellona, Warszawa 1997 (oryg. ang. 1990).
Baberowski Jörg, Stalin. Terror absolutny, Prószyński Media, Warszawa 2014 (oryg. niem. 2012).
Chrustow F., Frunze o wychowaniu żołnierza, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1954 (oryg. ros. 1946).
Cornish Nick, Armia rosyjska 1914–1918, Wydawnictwo Napoleon V, Oświęcim 2016 (oryg. ang. 2001).
Figes Orlando, Tragedia narodu. Rewolucja rosyjska 1891–1924, Wielka Litera, Wrocław 2009 (oryg. ang. 1996).
Glantz David M., Kolos odrodzony. Armia Czerwona na wojnie 1941–1943, Wydawnictwo Napoleon V, Oświęcim 2019 (oryg. ang. 2005).
Guzun Vadim, Cea de a doua mare foamete din Uniunea Sovietică: relatări ale refugiaţilor care s-au salvat în România, „Revista de Istorie a Moldovei” 94, 2013, 2, s. 54.
Jezierski Edmund, Prawda o Sowietach, s.n., Warszawa 1927.
Jędrzejewska Iwona, Współpraca Armii Czerwonej i Reichswehry w latach 1917–1933. Wybrane problemy, Europejskie Centrum Edukacyjne, Toruń–Łysomice 2005.
Kasprzycki Remigiusz, Miraże Czerwonego Raju. Losy dezerterów z Wojska Polskiego w Związku Radzieckim w latach 1921–1939, „Niepodległość i Pamięć” 2017, 1 (57), s. 129–156.
Kasprzycki Remigiusz, Ucieczki do Polski żołnierzy z krajów sąsiednich w latach 1920–1939, „Przegląd Nauk Historycznych” 2017, 1, s. 252.
Kasprzycki Remigiusz, Wizyta sowieckiej marynarki wojennej w Polsce we wrześniu 1934 roku, w: Na morzach i oceanach pod wojenną banderą. Wczoraj – dziś – jutro, red. Roman Kochnowski, Jarosław Jastrzębski, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, Kraków 2020, s. 245–260.
Khlevniuk Oleg, Stalin. Nowa biografia, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 2016 (oryg. ros. 2015).
Klimecki Michał, Marszałek Tuchaczewski, Wydawnictwo Napoleon V, Oświęcim 2013.
Kuromiya Hiroaki, Pepłoński Andrzej, Kołakowski Piotr, Sprawa dezercji do Mandżurii Naczelnika Zarządu NKWD Kraju Dalekowschodniego Gienricha Luszkowa w połowie 1938 roku, w: Za kulisami wywiadu i dyplomacji. Polski wywiad wojskowy 1918–1945, red. Piotr Kołakowski, Andrzej Pepłoński, Wydawnictwo Avalon, Kraków 2014, s. 137–151.
Montefiore Simon Sebag, Stalin. Dwór Czerwonego cara, Znak, Kraków 2023 (oryg. ang. 2003).
Pietrzak Radosław, Przestępstwa dezercji i samowolnego oddalenia się żołnierza w Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich i Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, „Miscellanea Historico-Iuridica” 19, 2020, 2, s. 297–318.
Smoliński Andrzej, O czerwoną Rosję, czerwoną Europę i czerwony świat. Studia o potencjale militarnym Sowietów w latach 1918–1941, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2015.
Stone David R., The Russian Army in the Great War. The Eastern Front, 1914–1917, University Press of Kansas, Lawrence, KS 2015.
Whitewood Peter, Czystka Stalina w Armii Czerwonej. Początki wielkiego terroru, Helion, Gliwice 2019 (oryg. ang. 2015).
Wieczorkiewicz Paweł, Łańcuch śmierci. Czystka w Armii Czerwonej 1937–1939, Zysk i S-ka, Poznań 2016.
Wieczorkiewicz Paweł, Sprawa Tuchaczewskiego, Zysk i S-ka, Poznań 2019.
Ziemke Earl F., Armia Czerwona 1918–1941. Powstanie narzędzia agresji, Wydawnictwo Napoleon V, Oświęcim 2015 (oryg. ang. 2004).
Белова Ирина Б., Дезертирство в Советской России в 1918 – первой половине 1920-х гг. (По материалам Калужской губернии), „Вестник ТвГУ. Серия «История»” 2016, 2, s. 24–40.
Гладких Алексей А., Борьба с бандитизмом на Дальнем Востоке России в 1920– 1926 гг, „Россия и АТР” 2010, 1 (67), s. 20–31.
Жарков Виталий В., РККА в 30-е гг. Xx века: проблемы воинской дисциплины, „Ярославский педагогический вестник” 2010, 1, s. 240–245.
Игнатов Владимир Д., Дезертиры в истории России и СССР, Вече, Москва 2018.
Кондратьева Тамара C., Фёдор Раскольников: трагедия революционера и трагичность Идеи, „Вестник МГИМО-Университета” 2017, 3 (54), s. 41–70.
Кринко Евгений Ф., Хуже Врагa: Дезертирство в СССР наканунe и в годы Великой Отечественной войны, w: История и историки в контексте времени, z. 8, Москва 2011, s. 90–105.
Левшин Константин B., Дезертирство в Красной армии в годы Гражданской войны, Нестор-История, Санкт-Петербург 2016.
Лысенков Сергей Г., Никонов Д.А., Чрезвычайное военное законодательство СССР 1934–1938, „Вестник Санкт-Петербургского университета МВД России” 30, 2006, 2, s. 61–65.
Ляшко Алексей М., Трансформация социально-политического статуса казачества в историческом контексте России, „Научные ведомости. Серия Философия. Социология. Право” 2011, 8 (103), s. 235–242.
Малюченко Дмитрий А., „Дело Воронкова”: визит эскадры Балтийского флота в Польшу в сентябре 1934 г. и деятельность Особого отдела Морских сил Балтийского моря, w: Исторические чтения на Лубянке. Отечественные спецслужбы в войнах и вооруженных конфликтах ХХ века, (к 75-летию Великой Победы). Материалы XXIII международной конференции (Москва, 5–6 декабря 2019 г.), red. А.А. Плеханов, А.Б. Таранин, Издательство Фронткнига, Москва 2019, s. 126–135.
Переяслов Николай В., Красный лорд. Невероятная судьба революционера, замнаркома, флотоводца, редактора Ф.Ф. Раскольникова, Прометей, Москва 2019.
Половецкий Сергей Д., Ченцов Алексей С., Деятельность органов и войск ВЧК – ОГПУ – НКВД по борьбе с бандитизмом на Северном Кавказе (1920 – июнь 1941 г.), Наукоемкие технологии, Санкт-Петербург 2020.
Прохоров Дмитрий, Сколько стоит продать Родину. Предатели в отечественных спецслужбах. 1918–2000 гг, Издательский дом „Нева”, Санкт-Петербург– Москва 2005.
Рупасов Александр И., Чистиков Александр Н., Советско-финляндская граница. 1918–1938 гг. Очерки истории, Издательство „Аврора”, Санкт-Петербург 2016.
Степанов Алекса́ндр С., В.И. Унишевский: страницы запрещенной биографии, „Вестник Университета Дмитрия Пожарского” 7, 2017, 3, s. 190–198.
Тархова Нонна С., Красная армия и сталинская коллективизация. 1928–1933 гг, Российская политическая энциклопедия (РОССПЭН), Москва 2010 (История сталинизма).
Тепляков Алексей Г., Деятельность органов ВЧК–ГПУ–ОГПУ–НКВД (1917–1941 г.). Историографические и источниковедческие аспекты, Литрес, Москва 2021.