Subtitle:

Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej T. 60 z. 1 (2025) ; Artykuły naukowe i opracowania

Institutional creator:

Polska Akademia Nauk, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla

Contributor:

Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk

Publisher:

Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk

Place of publishing:

Warszawa

Description:

s. 53-85 ; Streszczenie w języku angielskim i rosyjskim.

Abstract:

W konsekwencji klęski poniesionej w I wojnie światowej ostatni król Królestwa Węgier Karol IV Habsburg-Lotaryński musiał 13 listopada 1918 r. złożyć pisemne oświadczenie o zaprzestaniu pełnienia władzy. Dwa dni wcześniej (11 listopada 1918 r.) w Wiedniu zostało opublikowane jego oświadczenie jako cesarza Karola I o zaprzestaniu pełnienia władzy cesarskiej w Austrii. Od marca 1919 do października 1921 r. Karol I z rodziną przebywał na emigracji w Szwajcarii, snując plany powrotu na tron. Ich realizację podjął dwukrotnie w 1921 r. Na drodze stanęli mu Miklós Horthy i węgierskie Zgromadzenie Narodowe, które podjęło decyzję o zdetronizowaniu Karola IV i uznaniu za wygasłą uchwałę z XVIII w. uprawniającą Habsburgów do tronu węgierskiego.

References:

Ablonczy B., Teleki Palról. Feketen – fehéren, „Rubicon” (2004), nr 2, s. 5–28.
Baltzersen J.K., Kaiser Karl vs. President Wilson, The old order vs. the new, (dostęp: 1.06.2024).
Bandholz H.H., An Undiplomatic Diary by the American Member of the Inter-Allied Military Mission to Hungary, 1919–1920, New York 1933.
Beatyfikacja pięciu sług Bożych, Homilia Jana Pawła II, 3.10.2004, (dostęp: 16.11.2013).
Bitschnau W., Heimkehr der Habsburger. Der Kampf um das Ende der Landesverweisung, Graz 2005.
Bł. Karol I Franciszek Józef Ludwik Hubert Jerzy Maria Habsburg-Lotaryński (Habsburg-Baudemont-Vaudemont), (dostęp: 28.03.2021).
Bodo B., The White Terror in Hungary, 1919–1921: The Social Worlds of Paramilitary Groups, „Austrian History Yearbook” 42 (2011), s. 133–163.
Brook-Shepherd G., The Last Empress. The Life and Times of Zita of Austria-Hungary, 1892– 1989, New York 1991.
Broucek P., Karl I. (IV.). Der politische Weg des letzten Herrschers der Donaumonarchie, Wien 1997.
Brook-Shepherd G., The Last Habsburg, New York 1969.
„Bruksela jak Habsburgowie”. Viktor Orban: to walka o duszę Zachodu, 15.03.2025, (dostęp: 23.08.2024).
Csonkaréti K., Marynarka Wojenna Austro-Węgier w I wojnie światowej 1914–1918, tłum. M. Sowa, Kraków 2004.
Die amtliche Meldungüber den Rücktritt (in German), „Neue Freie Presse” (24 VIII 1919), Morgenblatt.
Die Habsburger. Eine Europäische Familien geschichte, Hrsg. B. Vacha, Graz–Wien–Köln 1992 (reprint: 1996).
Die letzten Habsburger in Augenzeugen berichten, Hrsg. H.F. Brunningen, Düsseldorf 1967.
Eckartsaui nyilatkozat eredeti példánya [2013. május 18-i dátummal az eredetiből archiválva], (dostęp: 12.03.2025).
Felczak W., Historia Węgier, Wrocław–Warszawa–Kraków 1983.
Grodziski S., Franciszek Józef I, Wrocław 1983.
Gruber S., Karl I.: Der Friedenskaiser?, w: Die Welt der Habsburger, (dostęp: 14.04.2024).
IV. Károly – A boldoggá avatott maglar király, „Rubicon” (2004), nr 10.
Kaiser Karl Gebetsliga für den Völkerfrieden, (dostęp: 20.06.2025).
Karl Franz Josef von Habsburg-Lothringen, (dostęp: 31.05.2024).
Kövér L., Speaker of Parliament is Comparing the EU to the Habsburg Regime, 14.03.2025, (dostęp: 16.03.2025).
Krasuski J., Historia Niemiec, Wrocław–Warszawa–Kraków 2002.
Kucharczyk G., Ostatni cesarz i król, 31.03.2012 (aktualizacja 9.04.2012), (dostęp: 4.10.2013).
Lehár A., Erinnerungen, w: Gegenrevolution und Restaurationsversuche in Ungarn, 1918–1921, Hrsg. P. Broucek, Wien 1973.
Mayrhofer F., Franz Dinghofer, Verkünder der Republik, w: Oberösterreicher 1. Lebensbilder zur Geschichte Oberösterreichs, Hrsg. A. Zauner, H. Slapnicka, Linz 1981, s. 185–199.
Miklós I., Trianoniidőutazás: percrőlpercreaz 1920-as aláíráseseményei, (dostęp: 17.04.2024).
Mócsy I., The Effects of World War I. The Uprooted: Hungarian Refugees and Their Impact on Hungary’s Domestic Politics, 1918–1921, New York 1983.
Mutschlechner M., Attempts to regain power, w: Habsburgs in Exile – the Dynasty after 1918, (dostęp: 30.05.2024).
Ormos M., Trón az ingoványon, Károly császár és király kísérletei egy birodalom megmentésére, „Rubicon” (2010), nr 2, s. 12–34.
Patelski M., Admirał Miklós Horthy de Nagybánya – kawaler Orderu Wojennego Marii Teresy, w: Przyjaźń z tysiącletnim rodowodem. Szkice z dziejów relacji polsko-węgierskich, red. P. Jakóbczyk-Adamczyk, D. Rogut, Bełchatów 2009, s. 49–75.
Pernes J., Poslední Habsburkové. Karel, Zita, Otto a snahy o záchranu císařského trůnu, Brno 1999.
Popiołek B., Królowa bez korony. Studium z życia i działalności Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej ok. 1669–1729, Kraków 1996.
Potter G., Blessed Emperor Karl I of Austria and Empress Zita, „Catolicizm.org”, 25.10.2004, (dostęp: 14.08.2013).
Romsics I., Bethlen István. Politikai életrajz, Budapest 1991.
Rostworowski E., Historia powszechna. Wiek XVIII, wyd. 11, Warszawa 2004.
Roucek J.S., The Problems Connected with the Departure of Karl the Last from Central Europe, „East European Quarterly” 15 (1982), no. 4, s. 453–468.
Rumpler H., Das Völkermanifest Kaiser Karls vom 16. Oktober 1918. Letzter Versuch zur Rettung des Habsburgerreiches, München 1966.
Sakmyster Th.L., Hungary’s Admiral on Horseback. Miklós Horthy, 1918–1944, New York 2022.
Scheidl H.W., „Abdanken? Nie – nie – nie!”, 7.11.2008, (dostęp: 10.10.2013).
Simonyi-Semadam Sándor (Mezőkövesd.), w: Nemzetgyűlési Almanach 1920–1922. A Nemzetgyűlés Tagjainak Életrajzi Adatai, szerk. G. Vidor, Budapest 1921, s. 126–127.
Słownik władców Europy nowożytnej i najnowszej, red. M. Serwański, J. Dobosz, Poznań 2002.
Serwański, J. Dobosz, Poznań 2002. Sondheimer A. de, Vitrine XIII. Geschichte und Schicksal der österreichischen Kronjuwelen, Vien–Hamburg 1966.
„Staatsgefekblattfür den Staat Deutschösterreich” (10 IV 1919), Nr. 71, (dostęp: 10.06.2025).
Szalai M., Ifjabb Andrássy Gyula élete és pályája, Budapest 2003.
Szilassy S., Hungary at the Brink of the Cliff 1918–1919, „East European Quarterly” 3 (1969), no. 1, s. 95–109.
Szilassy S., Revolutionary Hungary, 1918–1921, Ann Arbor 1971.
Tarján M.T., 1921. november 6. A Habsburg-ház utolsó trónfosztása, „Rubiconline” (30 V 2017), (dostęp: 12.03.2025).
Tarján M.T., Károlyi Gyula megalakítja aradi ellenkormányát, (dostęp: 12.11.2013).
Tóth A., The Czechoslovak Policy and the First Restoration Attempt of Charles Habsburg in Hungary in the Spring 1921, „Prague Papers on the History of International Relations” 11 (2007), s. 241–279.
Tropfen R., Österreich./Keiser schatz, „Der Spiegel” (9 V 1966), Nr. 37, (dostęp: 30.05.2024).
Via Habsburg Gödöllői és Budapesti Állomással, 14.11.2024, (dostęp: 15.11.2024).
Wasilewski M., Węgierski rewizjonizm terytorialny przed i w trakcie II wojny światowej, 20.08.2009, (dostęp: 1.06.2024).
Weissensteiner F., Rakouští císařové František I. – Ferdinand I. – František Josef I. – Karel I., z nemeckého originalu Die österreichischen Kaiser, Wien 2003, prel. I. Churaňová, red. O. Grezlová, Praha 2005 (wersja polska: Habsburgowie, tłum. B. Lulińska, D. Luliński, Warszawa 2011).
Wereszycki H., Historia Austrii, Wrocław–Warszawa–Kraków 1986.
Wilhelm H., Schicksalsstein der Habsburger, „Süddeutsche Zeitung” (17 V 2010), (dostęp: 30.05.2024).
Zawistowska R., „Franciszek II Rakoczy i jego związki z Polską”, referat przedstawiony na XIV Zjeździe Historyków Węgierskich z Krajów Grupy Wyszehradzkiej (XIV. Kárpát-Medencei Történelemtanár Tábor), Gyöngyös 2011. július 18–23 i złożony jako mps w Rákóczi Szövetség, H-1255 Budapest, Pf.: 23.
Zweig S., El mundo de ayer. Memorias de un europeo, trad. de J. Fontcuberta y A. Orzeszek, Barcelona 2002.

Relation:

Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej

Volume:

60

Issue:

1

Start page:

53

End page:

85

Detailed Resource Type:

Artykuł naukowy oryginalny

Format:

application/octet-stream

Resource Identifier:

oai:rcin.org.pl:246081 ; 1230-5057 ; 2353-6403 ; 10.12775/SDR.2025.1.03

Source:

IH PAN, sygn. A.453/60/1 Podr. ; click here to follow the link

Language:

pol

Language of abstract:

eng ; rus

Rights:

Licencja Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0

Terms of use:

Zasób chroniony prawem autorskim. [CC BY 4.0 Międzynarodowe] Korzystanie dozwolone zgodnie z licencją Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0, której pełne postanowienia dostępne są pod adresem: ; -

Digitizing institution:

Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk

Original in:

Biblioteka Instytutu Historii PAN

Projects co-financed by:

Ministerstwo Edukacji i Nauki

Access:

Otwarty