Praktyka leczenia korespondencyjnego w połowie XVI wieku (na podstawie listów medyków włoskich do polskich pacjentów)

Przedmiotem badań w artykule jest zjawisko stawiania diagnozy i podejmowania leczenia na podstawie odczuwanych objawów chorobowych zgłaszanych przez chorego korespondencyjnie. Diagnozowanie i leczenie pacjenta na odległość – bez uprzedniego badania i naocznej obserwacji objawów chorobowych – było praktykowane w czasach renesansu. Z takiej formy terapii korzystali chorzy niemający bezpośredniego dostępu do lekarzy cieszących się w środowisku medycznym, ale też i dworskim, największą sławą.

Brzeziński S., Biblioteka biskupa-podkanclerzego Piotra Tomickiego, Warszawa 1939
Burton R., The Anatomy of Melancholy, ed. by A.R. Shilleto, vol. 2, London 1896
Bylebyl J. J., Padua and Humanistic Medicine, w: Health, Medicine and Mortality in the Sixteenth Century, ed. by Ch. Webster, Cambridge 1979
DeBroe M. E., Sacré D., Snelders E. D., De Weerdt D. L., The Flemish Anatomist Andreas Vesalius (1514–1564) and the Kidney, „American Journal of Nephrology”, 17, 1997, 3–4, s. 252–260
Domosławski Z., Wprowadzenie do medycyny, Jelenia Góra 2007
Ferguson R. G., Truth and Knowledge in Rabelais’s ‘Pantagruel’ and ‘Gargantua’, St. Andrews 1978
Flood J. L., Shaw D. J., Johannes Sinapius (1505–1560). Hellenist and Physician in Germany and Italy, Genève 1997
Fritz J., Jan Hieronim Chrościejowski. Z dziejów pediatrii XVI wieku. (Odczyt wygłoszony na otwarciu II Zjazdu Pediatrów Polskich w Poznaniu 23 czerwca 1924), „Kronika Miasta Poznania” 2001, 1 (pierwodruk: „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny”, 1, 1924, nr 3/4), s. 66–80
Fritz J., Wiadomości o polskich pacjentach w Consiliach lekarzy włoskich XVI wieku, „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny”, 5, 1926, s. 6–21
Grendler P. F., The Universities of the Italian Renaissance, Baltimore 2004
Herczeg Á., Johannes Manardus, Hofarzt in Ungarn und Ferrara im Zeitalter der Renaissance, Leyde 1929
Łempicki S., Działalność Jana Zamoyskiego na polu szkolnictwa: 1573–1605, Kraków 1921 (Prace Monograficzne z Dziejów Wychowania i Szkolnictwa W Polsce, t. 2)
Margócsy D., Somos M., Joffe S. N., The Fabrica of Andreas Vesalius. A Worldwide Descriptive Census, Ownership, and Annotations of the 1543 and 1555 editions, Leiden–Boston 2018 (Medieval and Early Modern Philosophy and Science, vol. 28)
Mucillo M., Da Monta, Giovanni Battista, dettò Montano, w: Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 32, 1986, (30 VI 2021)
Odrzywolska A., Włoski medyk Johannes Baptista Montanus (1489–1551) – jego działalność w Padwie, metody diagnostyczne i terapeutyczne oraz spuścizna naukowa, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 66, 2021, 2, s. 25–45, (8 XII 2022)
Odrzywolska-Kidawa A., Problemy zdrowotne biskupa Piotra Tomickiego, w: Relacje lekarz–pacjent w aspekcie społecznym, historycznym i kulturowym, red. B. Płonka-Syroka, Wrocław 2005 (Studia z Dziejów Kultury Medycznej, t. 10), s. 133–148
Ongaro G., Mercurial Hieronim, w: Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 73, Roma 2009, (18 VIII 2021)
Ostoja A., Notizie inedite sulla vita del medico e umanista ferrarese Giovanni Manardo, w: Atti del Convegno internazionale per le celebrazioni del V centenario della nascita di Giovanni Manardo (1462–1536). Ferrara, 8–9 dicembre 1962, Ferrara 1963, s. 99–140
Palumbo M. di, Manardi Giovanni, w: Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 68, Roma 2007, (30 VI 2021)
Sarton G., The Appreciation of Ancient and Medieval Science During the Renaissance (1450–1600), Philadelphia 1955
Saunders Murphy H., Reforming Medicine in Sixteenth Century Nuremberg, Fall 2012
Siraisi N. G., Medicina Practica. Girolamo Mercuriale as Teacher and Textbook Author, w: Scholarly Knowledge. Textbooks in Early Modern Europe, ed. by E. Campi, S. De Angelis, A.-S. Goeing, A. Grafton, Genève 2008, s. 287–306
Stolberg M., Bedside Teaching and the Acquisition of Practical Skills in Mid-Sixteenth-Century Padua, „Journal of the History of Medicine and Allied Sciences”, 69, 2014, 4, s. 633–664
Stolberg M., Empiricism in Sixteenth-Century Medical Practice. The Notebooks of Georg Handsch, „Early Science and Medicine”, 18, 2013, s. 487–516
Surdyk K., Stan pediatrii polskiej w świetle traktatu De morbis puerorum Jana Hieronima Chróściejowskiego opartego na wykładach Mercurialisa, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 55, 2010, 1, s. 139–152
Torój E., Inwentarze księgozbiorów mieszczan lubelskich z lat 1591–1678, Lublin 1997
Wear A., Explorations in Renaissance Writings on the Practice of Medicine, w: The Medical Renaissance of the Sixteenth Century, ed. by A. Wear, R. K. French, I. M. Lonie, Cambridge 1985, s. 118–145
Wille D. von, Frigimelica Francesco, w: Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 50, Roma 1998, (31 XII 2020)
Zampieri F., Il Metodo anatomo-clinico fra meccanicismo ed empirismo: Marcello Malpighi, Antonio Maria Valsalva e Giovanni Battista Morgagni, Roma 2016 (Storia della Medicina, vol. 1)