„Ksiądz” Jan Lewiarz – organizator i odnowiciel Cerkwi prawosławnej w południowo-wschodniej Polsce

Misiołek, Przemysław

doi:0419-8824

Download

Title: „Ksiądz” Jan Lewiarz – organizator i odnowiciel Cerkwi prawosławnej w południowo-wschodniej Polsce

Abstract:

The purpose of the article is to present the activities of Jan Lewiarz as the organiser and restorer of the Orthodox Church in south-eastern Poland. There are several versions of the biography of Jan Lewiarz, which do not make it possible to say whether he actually was or-dained a priest. However, he became one of the most important people in the Orthodox Church in Poland. His activity, joined with close cooperation with state authorities, led to the taking over of many properties and temples which belonged to the Greek Orthodox Church. Many of them became the basis for the creation of new Orthodox parishes in south-eastern Poland.

References:

Bobryk W., Likvidácia Gréckokatolíckej cirkvi na Ukrajine, v Poľsku a Československu. Podobnosti a rozdiely, w: Cirkev w okovách totalitného režimu. Likvidácia Gréckokatolíckej cirkvi w Československu v roku 1950, red. J. Coranič, P. Šturák, J. Koprivňáková, Prešov 2010, s. 321–326.
Bobryk W., O działalności denuncjatorskiej Jana Lewiarza, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2016, nr 1, s. 363–382.
Brożyniak A., Cerkiew prawosławna jako narzędzie „zwalczania” Cerkwi greckokatolickiej w Polsce południowo-wschodniej w latach 1958–1988, w: Kościół katolicki w Europie Środkowo-Wschodniej w obliczu dwóch totalitaryzmów (1917–1990), t. I, red. M. Krzysztofiński, J. Wołczański, Rzeszów–Stalowa Wola–Lwów 2015, s. 265–278.
Brożyniak A., Sprawa księdza Jana Lewiarza, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2008, nr 1, s. 155–180.
Brożyniak A., Ziobroń R., Prawosławie w Bieszczadach po II wojnie światowej, w: Bieszczady w Polsce Ludowej 1944–1989, red. J. Izdebski, K. Kaczmarski, M. Krzysztofiński, Rzeszów 2009, s. 329–372.
Brykowski R., Łemkowska drewniana architektura cerkiewna w Polsce, na Słowacji i Rusi Zakarpackiej, Wrocław 1986.
Brykowski R., W sprawie architektury cerkiewnej województwa rzeszowskiego po 33 latach, w: Losy cerkwi w Polsce po 1944 roku, red. A. Marek i in., Rzeszów 1997, s. 139–166.
Dudra S., Odbudowa prawosławnej sieci parafialnej na Łemkowszczyźnie po 1956 roku jako element wielokulturowości regionu, „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej” 2014, t. III, s. 307–320.
Gajur J., Oazy ortodoksji. Z wizytą w przemysko-nowosądeckiej eparchii, Krosno 2011.
Gerent P., Prawosławie na Dolnym Śląsku w latach 1945–1989, Toruń 2007.
Gliwa M., Z dziejów parafii greckokatolickiej w Komańczy (1945–1988), w: Kościół katolicki w Europie Środkowo-Wschodniej w obliczu dwóch totalitaryzmów (1917–1990), t. I, red. M. Krzysztofiński, J. Wołczański, Rzeszów–Stalowa Wola–Lwów 2015, s. 249–263.
Hałagida I., Likwidacija i widnowlennja hreko-katolyćkoho duszpastyrstwa u Polszczi (1946/1947–1956/1957), w: idem, „I was peresliduwaty budut’…” Sztrychy do istorjiji represij proty Ukrainśkoji Hreko-Katolyc’koji Cerkwy w Polszci u 1944–1957 rr., Lwiw 2017, s. 286–344.
Hałagida I., Między Moskwą, Warszawą i Watykanem. Dzieje Kościoła greckokatolickiego w Polsce w latach 1944–1970, Warszawa 2013.
Krochmal A., Archiwum historyczne eparchii przemyskiej, Warszawa–Przemyśl 2016.
Moskałyk J., Andrzej Szeptycki a brat Klemens, w: Arystokrata ducha. Życie i dziedzictwo błogosławionego ojca Klemensa Szeptyckiego (1869–1951), red. A. Szeptycki, Warszawa 2018, s. 101–120.
Nabywaniec S., Sprawa Obiektowa nr 1: Kościół. Kościół przemyski w świetle akt rzeszowskiej bezpieki 1944–1989, t. I–II, Rzeszów 2011.
Nowakowski K.Z., Apostolska Administracja Łemkowszczyzny w latach 1939–1947, w: Polska–Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. III: Studia z dziejów greckokatolickiej diecezji przemyskiej, red. S. Stępień, Przemyśl 1996, s. 231–245.
Schnepf-Kołacz Z., „Na ciechańskiej plebanii”. Historia ocalenia Zofii Trembskiej. Studium przypadku, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2010, nr 6, s. 232–252.
Sosna G., Troc-Sosna A., Hierarchia, kler i pracownicy Kościoła prawosławnego w XIX–XXI wieku w granicach II Rzeczypospolitej i Polski powojennej, Warszawa–Bielsk Podlaski 2017.
Stachowiak A., Wojna religijna w górach. Konflikty wyznaniowe na Łemkowszczyźnie po 1947 roku, Krosno 2017.
Śliwa T., Kontakty metropolity Szeptyckiego ze Stolicą Apostolską w okresie II wojny światowej w świetle „Actes et documents du Saint Siége relatifs á la seconde guerre mondiale”, w: Metropolita Andrzej Szeptycki. Studia i materiały, red. A.A. Zięba, Kraków 1994, s. 191–205.
Urban K., Kościół Prawosławny w Polsce 1945–1970 (rys historyczny), Kraków 1996.