Inny tytuł:

Przegląd Geograficzny T. 91 z. 2 (2019)

Wydawca:

IGiPZ PAN

Miejsce wydania:

Warszawa

Opis:

24 cm

Typ obiektu:

Czasopismo/Artykuł

Abstrakt:

W artykule przedstawiono wykorzystanie metody minimalnego drzewa rozpinającego (MDR), inaczej najkrótszego dendrytu, dla zbioru punktów adresowych województwa mazowieckiego, do określenia stopnia rozproszenia zabudowy. Zaproponowano dwa wskaźniki: efektywności sieci osadniczej (rozumianej jako stosunek długości MDR do liczby ludności, co pozwala ocenić koszty jednostkowe w przypadku np. budowy infrastruktury, koniecznej do połączenia punktów osadniczych) oraz spójności sieci osadniczej (uwzględniającej gęstość zaludnienia, co dodatkowo wskazuje na koszty związane z obsługą odosobnionych siedlisk, kolonii i zabudowy rozproszonej). Opracowanie wykonano na podstawie danych z końca 2016 r. dla ponad 1 mln punktów adresowych, wykreślając grafy na podstawie geometrycznych odległości euklidesowych dla każdej z 314 gmin województwa. Następnie wyniki przedstawiono na mapach, przeprowadzając ich dyskusję w kontekście historycznych i współczesnych uwarunkowań rozwoju osadnictwa. Wskazano też na przydatność wskaźników dla oceny i planowania obsługi infrastrukturalnej, biorąc pod uwagę wysokie koszty chaosu przestrzennego.

Bibliografia:

1. Alonso-Villar O., 2011, Measuring concentration: Lorenz curves and their decompositions, The Annals of Regional Science, 47, 2, s. 451-475. https://doi.org/10.1007/s00168-010-0369-5
2. Arbia G., Espa G., Giuliani D., 2015, Analysis of spatial concentration and dispersion [w:] C. Karlsson, M. Andersson, T. Norman (red.), Handbook of Research Methods and Applications in Economic Geography, Edward Elgar Publishing, s. 135-157. https://doi.org/10.4337/9780857932679.00012
3. Assunção R.M., Neves M.C., Câmara G., Da Costa Freitas C., 2006, Efficient regionalization techniques for socio-economic geographical units using minimum spanning trees, International Journal of Geographical Information Science, 20, 7, s. 797-811. https://doi.org/10.1080/13658810600665111
4. Batyk I.M., 2010, Dziedzictwo kulturowe Warmii, Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 2, s. 34-43.
5. Boots B., Getis A., 1988, Point pattern analysis, Sage University Paper Series on Quantitative Applications in the Social Sciences, series no. 07-001, Sage Publications.
6. Borůvka O., 1926, O jistém problému minimálním, Práce Moravské přírodovědecké společnosti, 3, 3, s. 37-58.
7. Broitman D., Czamanski D., 2012, Cities in competition, characteristic time, and leapfrogging developers, Environment and Planning B: Planning and Design, 39, 6, s. 1105-1118. https://doi.org/10.1068/b37073
8. Bunn A.G., Urban D.L., Keitt T.H., 2000, Landscape connectivity: A conservation application of graph theory, Journal of Environmental Management, 59, 4, s. 265-278. https://doi.org/10.1006/jema.2000.0373
9. Chazelle B., 2000, A minimum spanning tree algorithm with inverse-Ackermann type complexity, Journal of the Association for Computing Machinery, 47, 6, s. 1028-1047. https://doi.org/10.1145/355541.355562
10. Chilczuk M., 1975, Osadnictwo wiejskie. Metody badań koncentracji zabudowy i kształtów wsi, PWN, Warszawa.
11. Choquet G., 1938, Étude de certains réseaux de routes, Comptes Rendus de l'Académie des Sciences, 206, s. 310-313.
12. Clark P.J., Evans F.C., 1954, Distance to nearest neighbor as a measure of spatial relationships in population, Ecology, 35, 4, s. 445-453. https://doi.org/10.2307/1931034
13. Dijkstra E. W., 1959, A note on two problems in connexion with graphs, Numerische Mathematik, 1, 1, s. 269-271. https://doi.org/10.1007/BF01386390
14. Domański R., 1970, Syntetyczna charakterystyka obszaru na przykładzie Okręgu Przemysłowego Konin-Łęczyca-Inowrocław, Komitet i Zakład Badań Rejonów Uprzemysławianych, PWN, Warszawa.
15. Domański B., Guzik R., Gwosdz K., Micek G., 2010, Rozwój i struktura regionu w perspektywie długiego trwania - przypadek Małopolski, [w:] A. Kukliński, K. Pawłowski, J. Woźniak (red.), Polonia quo vadis? Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Kraków, s. 181-211.
16. Duczkowska-Kądziel A., Duda J., Wasilewski M., 2013, Application of the minimum spanning tree (MST) approach to searching for an optimum location of biomass storage, Chemik, 67, 10, s. 935-944.
17. Florek K., Łukaszewicz J. Perkal J., Steinhaus H., Zubrzycki S., 1951, Taksonomia wrocławska, Przegląd Antropologiczny, 17, s. 193-211.
18. Gibas P., Heffner K., 2018, Społeczne i ekonomiczne koszy bezładu przestrzeni - osadnictwo obszarów wiejskich, [w:] A. Kowalewski, T. Markowski, P. Śleszyński (red.), Koszty chaosu przestrzennego, Studia KPZK PAN, 182, 2, Warszawa, s. 163-195.
19. Gieysztor A., Samsonowicz H. (red.), 1994, Dzieje Mazowsza do 1526 roku, PWN, Warszawa.
20. Gini C., 1912, Variabilità e mutabilità, Studi economico-giuridici pubblicati per cura della Facoltà di Giurisprudenza della Regia Università di Cagliari, 3, 2, s. 211-382.
21. Golachowski S., Kostrubiec B., Zagożdżon A., 1974, Metody badań geograficzno-osadniczych, PWN, Warszawa.
22. Graham R.L., Hell P., 1985, On the history of the minimum spanning tree problem, Annals of the History of Computing, 7, 1, s. 43-57. https://doi.org/10.1109/MAHC.1985.10011
23. Jarník V., 1930, O jistém problému minimálním (z dopisu panu O. Borůvkovi), Práce moravské přírodovědecké společnosti, 6, 4, s. 57-63.
24. Jaroš V., 2017, Social and transport exclusion, Geographia Polonica, 90, 3, s. 247-263. https://doi.org/10.7163/GPol.0099
25. Jażdżewska I., 2008, Przemiany miejskiej sieci osadniczej w Polsce w świetle metod matematycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
26. Jażdżewska I., 2018, The use of centrographic measures in analysing the dispersion of historic factories, villas and palaces in Łódź (Poland), Folia Geographica, 60, 1, s. 50-61.
27. Kansky K., 1963, Structure of transportation networks: relationships between network geometry and regional characteristics, Research Paper, 84, Department of Geography, University of Michigan, Michigan.
28. Karger D., Klein P., Tarjan R., 1995, A randomized linear-time algorithm to find minimum spanning trees, Journal of the ACM, 42, 2, s. 321-328. https://doi.org/10.1145/201019.201022
28. Kostrubiec B., 1972, Analiza zjawisk koncentracji w sieci osadniczej - problemy metodyczne, Prace Geograficzne, 93, Instytut Geografii PAN, Warszawa.
29. Koter M., 1980, Kształtowanie się strefy podmiejskiej w świetle badań historyczno-geograficznych, [w:] Pojęcia i metody badań strefy podmiejskiej. Materiały XIII Łódzkiej Konferencji Naukowej 19-20 I 1980, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s. 1-17.
30. Kowalewski A., Markowski T., Śleszyński P. (red.), 2018, Studia nad chaosem przestrzennym, Studia KPZK PAN, 182, 1-3, Warszawa.
31. Kruskal J.B., 1956, On the shortest spanning subtree of a graph and the traveling salesman problem, Proceedings of the American Mathematical Society, 7, s. 48-50. https://doi.org/10.2307/2033241
32. Liepelt S., Mayland-Quellhorst E., Lahme M., Ziegenhagen B., 2010, Contrasting geographical patterns of ancient and modern genetic lineages in Mediterranean Abies species, Plant Systematics and Evolution, 284, 3-4, s. 141-151. https://doi.org/10.1007/s00606-009-0247-8
33. Liszewski S., Wolaniuk A., 1998, Centra miast polskich w okresie transformacji (przykład Łodzi), [w:] T. Markowski, T. Marszał (red.), Gospodarka przestrzenna miast polskich w okresie transformacji, Biuletyn KPZK PAN, 182, s. 129-151.
34. Mackaness W.A., Beard K.M., 1993, Use of Graph Theory to Support Map Generalization, Cartography and Geographic Information Systems, 20, 4, s. 210-221. https://doi.org/10.1559/152304093782637479
35. Miedwiedkow J.V., 1966, Regularnaja komponenta w sietach rassielenija izobrazennych nakartie,Izwiestia AN SSSR, Seria Gieograficzeskaja, 4, s. 110–122.
36. Miszewska B., 1976, Morfologia sieci osadniczej jako układu linii, Acta Universitatis Wratislaviensis, 302, Studia Geograficzne, 22, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa-Wrocław.
37. Nystuen J.D., Dacey M.F., 1968, A graph theory interpretation of nodal regions, Geographia Polonica, 15, s. 135-152.
38. Owsiński J.W., Śleszyński P., 2016, Modelling of the social, economic and spatial transformations in the Province of Masovia, Geographia Polonica, 89, 2, s. 251-257.
39. Parysek J.J., 1985, Zróżnicowanie struktury społeczno-ekonomicznej głównych miast Jugosławii, Czasopismo Geograficzne, z. 3-4, s. 327-341.
40. Paulov J., Bezák A., 2017, Constraints as factors reducing the entropy of distributions: an entropy-maximizing spatial interaction model as an example, Przegląd Geograficzny, 89, 4, s. 517-533. https://doi.org/10.7163/PrzG.2017.4.1
41. Plit J., 1996, Antropogeniczne i naturalne przeobrażenia krajobrazów roślinnych Mazowsza (od schyłku XVIII w. do 1990 r.), Prace Geograficzne, 166, IGiPZ PAN, Warszawa.
42. Pomianowski W., 2018, Wpływ struktury sieci transportowej na dostępność przestrzenną. Dynamiczne ujęci grafowe, IGiPZ PAN, Warszawa (rozprawa doktorska).
43. Potrykowski M., Taylor Z., 1982, Geografia transportu. Zarys problemów, modeli i metod badawczych, PWN, Warszawa.
44. Prim R.C., 1957, Shortest connection networks and some generalizations, Bell System Technical Journal, 36,6, s. 1389-1401. https://doi.org/10.1002/j.1538-7305.1957.tb01515.x
45. Ratajczak W., 1977, Metody grafowe w geografii ekonomicznej [w:] Z. Chojnicki (red.), Metody ilościowe i modele w geografii, PWN, Warszawa, s. 143-157.
46. Ruegg K.C., Smith T.B., 2002, Not as the crow flies: a historical explanation for circuitous migration in Swainson's thrush (Catharus ustulatus), Proceedings of the Royal Society, Biological Sciences, 269, s. 1375-1381. https://doi.org/10.1098/rspb.2002.2032
47. Runge J., 1992, Wybrane zagadnienia analizy przestrzennej w badaniach geograficznych, Skrypty Uniwersytetu Śląskiego, 469, Uniwersytet Śląski, Katowice.
48. Runge A., Runge J., 2008, Słownik pojęć z geografii społeczno-ekonomicznej, Videograf Edukacja.
49. Shannon C.E., 1948, A mathematical theory of communication, Bell System Technical Journal, 27, s. 379-423, 623-656. https://doi.org/10.1002/j.1538-7305.1948.tb00917.x
50. Sollin G., 1965, Le tracé de canalisation, [w:] C. Berge, A. Ghouilla-Houri (red.), Programming, Games, and Transportation Networks, John Wiley & Sons, London.
51. Solon J., Pomianowski W., 2014, Program "GraphScape" - nowe narzędzie do analizy struktury przestrzennej i stopnia łączności w obrębie krajobrazu, Problemy Ekologii Krajobrazu, 38, s. 15-32.
52. Stępniak M., 2014, Przekształcenia przestrzennego rozmieszczenia zasobów mieszkaniowych w Warszawie w latach 1945-2008, Prace Geograficzne, 245, IGiPZ PAN, Warszawa.
53. Sudra P., 2016, Zastosowanie wskaźników koncentracji przestrzennej w badaniu procesów urban sprawl, Przegląd Geograficzny, 88, 2, s. 247-272. https://doi.org/10.7163/PrzG.2016.2.6
54. Sudra P., 2018, Ewolucja kryteriów delimitacji wielkomiejskich układów osadniczych w Polsce, Przegląd Geograficzny, 90, 2, s. 181-208. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.2.1
55. Sviatlovsky E., Eells W.C., 1937, The centrographical method and regional analysis, Geographical Review, 27, 2, s. 240-254. https://doi.org/10.2307/210093
56. Szmytkie R., 2014, Metody analizy morfologii i fizjonomii jednostek osadniczych, Rozprawy Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego, 35, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław.
57. Szulc H., 1995, Morfogeneza osiedli wiejskich w Polsce, Prace Geograficzne, 163, IGiPZ PAN, Warszawa.
58. Śleszyński P. (red.), 2013, Wskaźniki zagospodarowania i ładu przestrzennego w gminach, Biuletyn KPZK PAN, 252, Warszawa.
59. Śleszyński P., 2014, Transport- and settlement-related time efficiency of road journeys taken in Poland, Geographia Polonica, 87, 1, s. 157-160. https://doi.org/10.7163/GPol.2014.10
60. Śleszyński P., Bański J., Degórski M., Komornicki T., 2017, Delimitation of problem areas in Poland, Geographia Polonica, 90, 2, s. 131-138. https://doi.org/10.7163/GPol.0088
61. Śleszyński P., Komornicki T., 2016, Klasyfikacja funkcjonalna gmin Polski na potrzeby monitoringu planowania przestrzennego, Przegląd Geograficzny, 88, 4, s. 469-488. https://doi.org/10.7163/PrzG.2016.4.3
62. Śleszyński P., Solon J., 2017, A map of the landscape diversity of Poland, Geographia Polonica, 90, 3, s. 369-377. https://doi.org/10.7163/GPol.0100
63. Śleszyński P., Stępniak M., Mazurek D., 2018, Oszacowanie skutków presji inwestycyjnej i nadpodaży gruntów budowlanych w strefie podmiejskiej Warszawy na przykładzie gmin pasma zachodniego, Przegląd Geograficzny, 90, 2, s. 209-240. https://doi.org/10.7163/PrzG.2018.2.2
64. Śleszyński P., Wiśniewski R., Szejgiec-Kolenda B., 2018b, Demographic processes in Poland in the years 1946-2016 and their consequences for local development: Current state and research perspectives, Geographia Polonica, 91, 3, s. 317-334. https://doi.org/10.7163/GPol.0123
65. Thomas R.W., 1981, Information Statistics in Geography, Geo Abstracts, University of East Anglia, Norwich, United Kingdom.
66. Uhorczak F., 1932, Z metodyki badań nad osadnictwem, Czasopismo Geograficzne, 10, 1-3, s. 11-28.
67. Verzosa L.C.O., Gonzalez R.M., 2010, Remote sensing, geographic information systems and shannon's entropy: Measuring urban sprawl in a mountainous environment [w:] W. Wagner, B. Székely (red.), ISPRS TC VII Symposium - 100 Years ISPRS, IAPRS, 38, 7A, Wiedeń, s. 269-274.
68. Węcławowicz G., 1996, Contemporary Poland. Space and society, UCL Press, London.
69. Wędzik A., 2014, The optimization of cable layout design in wind farm internal networks, Acta Energetica, 3, 20, s. 144-149. https://doi.org/10.12736/issn.2300-3022.2014313
70. Wiśniewski R., Szejgiec-Kolenda B., Śleszyński P., 2016, Population changes and population ageing in Poland between 1960 and 2011, Geographia Polonica, 89, 2, s. 259-265. https://doi.org/10.7163/GPol.0056
71. Wong D.W.S., 1999, Several fundamentals in implementing spatial statistics in GIS: Using centrographic measures as examples, Geographic Information Sciences, 5, 2, s. 163-174. https://doi.org/10.1080/10824009909480525
72. Wolny A., Źróbek R., 2017, The interdependence between suburban enclaves and the road network in the development process: a case study in Poland, Geographia Polonica, 90, 2, s. 41-57. https://doi.org/10.7163/GPol.0086
73. Yeh A.G.O., Li X., 2001, Measurement and monitoring of urban sprawl in a rapidly growing region using entropy, Photogrammetry and Remote Sensing, 67, 1, s. 83-90.
74. Zaborowski T., 2018, Land acquisition and land value capture instruments as determinants of public urban infrastructure provision: A comparison of the Polish legal framework with its German counterpart, Geographia Polonica, 91, 3, s. 353-369. https://doi.org/10.7163/GPol.0125
75. Zaborski B., 1926, O kształtach wsi w Polsce i ich rozmieszczeniu, Prace Komisji Etnograficznej PAU, 1, Kraków.
76. Zagożdżon A., 1970, Metody grafowe w badaniach osadnictwa, ze szczególnym uwzględnieniem morfologii siedlisk, Przegląd Geograficzny, 42, 2, s. 335-334.
77. Zagożdżon A., 1971, Morfologia osiedli województwa opolskiego [w:] S. Golachowski (red.), Struktury i procesy osadnicze, 2, Opole-Wrocław, Instytut Śląski, s. 321-372.
78. Zagożdżon A., 1977, Wykorzystanie metod i technik grafowych w analizie struktur przestrzennych [w:] Z. Chojnicki (red.), Metody ilościowe i modele w geografii, PWN, Warszawa, s. 158-169.
79. Zuziak Z.K., 1998, Strategie rewitalizacji przestrzeni śródmiejskiej, Monografie, 236, Politechnika Krakowska.

Czasopismo/Seria/cykl:

Przegląd Geograficzny

Tom:

91

Zeszyt:

2

Strona pocz.:

61

Strona końc.:

80

Szczegółowy typ zasobu:

Artykuł

Format:

Rozmiar pliku 1,7 MB ; application/octet-stream

Identyfikator zasobu:

oai:rcin.org.pl:76539 ; 2300-8466 (on-line) ; 10.7163/PrzG.2019.2.4

Źródło:

CBGiOŚ. IGiPZ PAN, sygn.: Cz.181, Cz.3136, Cz.4187 ; kliknij tutaj, żeby przejść

Język:

pol

Język streszczenia:

eng

Prawa:

Licencja Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0

Zasady wykorzystania:

Zasób chroniony prawem autorskim. [CC BY 4.0 Międzynarodowe] Korzystanie dozwolone zgodnie z licencją Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0, której pełne postanowienia dostępne są pod adresem: ; -

Digitalizacja:

Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk

Lokalizacja oryginału:

Centralna Biblioteka Geografii i Ochrony Środowiska Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN

Dofinansowane ze środków:

Program Operacyjny Polska Cyfrowa, lata 2014-2020, Działanie 2.3 : Cyfrowa dostępność i użyteczność sektora publicznego; środki z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz współfinansowania krajowego z budżetu państwa

Dostęp:

Otwarty