Obrzeża subkultury czy ruch religijny? Satanizm młodzieżowy w Polsce w latach osiemdziesiątych XX wieku

Tracz, Bogusław (1972– )

doi:2450-8357

Pobierz

Tytuł: Obrzeża subkultury czy ruch religijny? Satanizm młodzieżowy w Polsce w latach osiemdziesiątych XX wieku

Abstrakt:

Artykuł jest próbą przedstawienia dziejów satanizmu młodzieżowego, który pojawił się w Polsce u progu lat osiemdziesiątych XX w., wraz napływem mody na heavy metal i ukształtowaniem się subkultury młodzieżowej zgromadzonej wokół tej muzyki oraz jej podgatunków. Przedstawione zostało kulturowe tło powstania i rozwoju współczesnego satanizmu w USA i na zachodzie Europy, a następnie jego recepcja w Polsce lat osiemdziesiątych XX w., która następowała z jednej strony w oderwaniu od amerykańskich i zachodnioeuropejskich źródeł tego zjawiska, z drugiej zaś była próbą jego skopiowania w warunkach społeczeństwa niedemokratycznego i jednocześnie w dużej mierze tradycyjnego. Przedstawiono rolę muzyki i jej wykonawców, a także oficjalnych mediów w rozpropagowaniu satanizmu, reakcje społeczne na jego pojawienie się i działania mające na celu jego zwalczanie. W oparciu o nowe, niewykorzystane dotychczas źródła, autor weryfikuje niektóre twierdzenia funkcjonujące w literaturze przedmiotu i stawia nowe pytania badawcze.

Bibliografia:

Bogaczyk F., Zetrzyj krew i graj dalej. Historia zespołu Turbo, Poznań 2019
Christiansen I., Satanizm w Europie – aktualny stan stosowanych działań profilaktycznych, w: Satanizm w Polsce i Europie. Stan obecny i profilaktyka, red. G. Fels, Ruda Śląska 2004, s. 39–74
Chwałczyk A., Kawaleria szatana, „Panorama Lubelska” 4 VII 1987
Czarnecki P., Koncepcja satanizmu w drugiej fali Black Metalu, w: Kultura metalowa w przestrzeni rytualnej i medialnej, red. J. Kosek, Kraków 2019, s. 6–23
Di Nola A.M., Diabeł. O formach, historii i kolejach losu Szatana, a także o jego powszechnej a złowrogiej obecności wśród wszystkich ludów, od czasów starożytnych aż po teraźniejszość, Kraków 1997
Dyrendal A., Lewis J.R., Petersen J.A., The Invention of Satanism, Oxford 2016
Hoffmann B., Satanizm polski – mit czy rzeczywistość?, Warszawa 1991
Introvigne M., Satanism. A social history, Leiden–Boston 2016
Introvigne M., Satanizm. Historia, mity, Kraków 2014
Jędrzejewski M., Subkultury a przemoc w perspektywie psychoedukacji, socjalizacji i samorealizacji dzieci i młodzieży, Warszawa 2001
Kopiński M., Idea wolności w tekstach piosenek heavymetalowych lat 80. w twórczości TSA, Turbo i KAT, „Kwartalnik Młodych Muzykologów UJ” 2015, nr 4, s. 70–86
Kostrzewski R., Żyła M., Roman Kostrzewski. Głos z ciemności, Kraków 2016
La Vey A.S., Biblia szatana, Wrocław 1996
Lewis J.R., Satanism Today, Santa Barbara–Denver–Oxford 2001
Luijk van R., Children of Lucifer. The Origins of Modern Religious Satanism, New York 2016
Łagosz Z., Świerzowska A., Ciemniejsza strona ciemności – ścieżka lewej ręki w zachodniej tradycji ezoterycznej. Wybrane zagadnienia, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Studia Religiologica” 2015, nr 1, s. 85–97
Mathews C., Modern Satanism, Anatomy of a Radical Subculture, Westport 2009
Matykowski R., Figisiak E., Społeczne i przestrzenne aspekty oddziaływania festiwalu muzyki rockowej w Jarocinie, w: Dźwięk w krajobrazie jako przedmiot badań interdyscyplinarnych, red. S. Bernat, Lublin 2008, s. 275–284
Mikołejko A., Polski satanizm młodzieżowy, „Przegląd Religioznawczy” 1992, nr 1, s. 117–129
Misiunia D., „Człowiek stwarza samego siebie”, czyli o okultystycznym projekcie antropologicznym, w: Ezoteryzm, okultyzm, satanizm w Polsce, red. Z. Pasek, Kraków 2005, s. 43–67
Nowak A.J. OFM, Satanizm, w: Satanizm, rock, narkomania, seks, red. A.J. Nowak OFM, Lublin 2001, s. 15–80
Partridge C.H., Christianson E.S., The Lure of the Dark Side. Satan and Western Demonology in Popular Culture, New York 2014
Patterson D., Black Metal. Ewolucja kultu, Poznań 2016
Prinke R.T., Królestwo szatana, „Fakty” 1987, nr 27
Sieradzan J., W kręgu pojęć: ezoteryzm, okultyzm, satanizm, w: Ezoteryzm, okultyzm, satanizm w Polsce, red. Z. Pasek, Kraków 2005, s. 219–254
Sołtysiak A., Satanizm tradycyjny, w: Religia. Encyklopedia PWN, t. 9, red. T. Gadacz, B. Milerski, Warszawa 2003, s. 43–44
Sołtysiak A., Satanizm współczesny, w: Religia. Encyklopedia PWN, t. 9, red. T. Gadacz, B. Milerski, Warszawa 2003, s. 44
Sołtysiak A., Satanizm współczesny, „Antropologia Religii” 5, 2013, s. 86–96
Sołtysiak A., Współczesny satanizm. Krótki przegląd głównych nurtów i ideologii, „Przegląd Religioznawczy” 2011, nr 2, s. 163–178
Stawiński P., Społeczny odbiór satanizmu. Źródła i dynamika przekonań na przykładzie Stanów Zjednoczonych lat 80., „Państwo i Społeczeństwo” 8, 2008, nr 1, s. 151–163
Stawiński P., Współczesny mit miejski. Uwagi na temat kształtowania się i społecznego funkcjonowania stereotypu satanisty, „Przegląd Religioznawczy” 1997, nr 4, s. 155–164
Szarszewski P., Satanizm w Polsce. Próba analizy zjawiska, Warszawa 2004
Szubrycht J., Histeria satanizmu, „Polityka” 2015, nr 44, s. 88–90
Tracz B., Śląski blues czy śląski metal?, „CzasyPismo” 2014, nr 1, s. 36–41
Wolański R., Leksykon polskiej muzyki rozrywkowej, t. 2–3, Warszawa 2003
Wójcik J.W., Od hipisów do satanistów, Kraków 1992
Zawadzki M., Komunikacja werbalna i niewerbalna subkultury satanistów i metalowców. Podobieństwa i różnice obu grup, w: Ezoteryzm, okultyzm, satanizm w Polsce, red. Z. Pasek, Kraków 2005, s. 181–195
Zwoliński A., Satanizm, Radom 2007