Publisher:

Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk

Place of publishing:

Warszawa

Type of object:

Czasopismo/Artykuł

Abstract:

W krajach Europy Centralnej, dawniej objętych kolektywistycznym modelem produkcji rolnej, rolnictwo rodzinne przybiera różne formy organizacyjne, większość których różni się od form obecnych w rolnictwie innych krajów europejskich. Proces odradzania się rodzinnych gospodarstw, będących wcześniej w zaniku, jest bardzo złożony i zależny od wielu czynników. W jaki sposób różne rodzaje gospodarstw pojawiają się, znikają albo nadal funkcjonują po ogromnej przemianie, jaką była dekolektywizacja rolnictwa? Genezę obecnych form organizacyjnych należy osadzić w kontekście historycznym. W jaki sposób powinno się brać pod uwagę przeszłość? W jakim stopniu rzutuje ona na teraźniejszość? W strukturach rolnictwa najliczniejsze są gospodarstwa małe i duże, zaś średnie i duże gospodarstwa rodzinne stanowią mniejszą grupę. Wyjaśnienie tego zjawiska wymaga umieszczenia całego procesu przemian instytucjonalnych w kontekście zarówno minionych uwarunkowań historycznych, jak też obecnej sytuacji. Należy rozpatrywać i analizować przemiany instytucjonalne – stopniową eliminację dziedzictwa kolektywizmu – poprzez szeregi zjawisk połączonych przyczynowo, ale następujących w niejednakowym tempie. Słabość lub brak współczesnych gospodarstw rodzinnych to wynik niekorzystnych wpływów instytucji formalnych i nieformalnych na proces odradzania się rolnictwa rodzinnego. Sytuacja polityczna i gospodarcza w okresie przemian zapewniła wyraźną przewagę dużym gospodarstwom; jednocześnie ten sam kontekst instytucjonalny nie ograniczał możliwości przetrwania małych gospodarstw nietowarowych. Mechanizmy zależności od ścieżki rozwoju nie działają bezwarunkowo – polityki wdrażane przez reformatorów prowadzą zwykle do rozbieżności ścieżek, tworząc zróżnicowane rozwiązania strukturalne. Zaistniała nowa dychotomia strukturalna pomiędzy rozwiązaniami wielkoobszarowymi, bazującymi na pracy najemnej (wariant czeski), oraz gospodarstwami rolnymi łączącymi pracę członków rodziny i pracowników najemnych (warianty litewski i węgierski). Mechanizmy zmiany ścieżki rozwoju sprzyjały dotąd przekształcaniu dużych gospodarstw rolnych w spółki bądź holdingi korporacyjne, co z kolei uniemożliwiało wykształcenie się modelu zrównoważonego gospodarowania rodzinnego. Likwidacja rolnictwa kolektywistycznego może otworzyć nowe ścieżki rozwoju – jednak drogi od kolektywizmu do form postkolektywistycznych są kręte. Typowa dla gospodarek rynkowych konsolidacja gospodarstw rodzinnych miała tu więc przebieg powolny i niepełny.

References:

Alanen, l., 1995: The Family Farm Ideology, the Baltic Countries and Theories of Development. Eastern European Countryside, no°1, p. 5–22.
Cartwright A., Swain N., 2002: Finding Farmer’s: Vital for Policy-Maker but Politically Inexpedient. Eastern European Countryside, no°9, p. 5–25.
Ciain P., d’Artis K., Swinnen J.F.M, van Herck K. and Vranken L., 2012a: Institutional Factors Affecting Agricultural Land Markets. Factor Markets Working Paper no. 118. Centre for European Policy Studies, Brussels.
Ciain P., d’Artis K., Swinnen J.F.M, van Herck K. and Vranken L., 2012b: Key Issues and Developments in Farmland Rental Markets in EU Member States and Candidate Countries. Factor Markets Working Paper no. 115. Centre for European Policy Studies, Brussels.
Davidova S., Thomson K., 2014: Family farming and prospects: challenges and prospects. http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/note/join/2014/529047/IPOLAGRI_NT/282014/29529047_EN.pdf
Doucha T. and Divila E. 2001: Farm Transformation and Restructuring in Czech Agriculture: After Ten Years. [in:] The New Structure of the Rural Economy of Post-communist Countries, edited by O. Ieda, p. 43–59. Slavic Research Center, Sapporo, Japan.
Halamska M., Maurel, M-C, 2010: Decollectivization of Agriculture and Reshaping of Agrarian Structure in Central Europe. Przegląd Socjologiczny, vol. 59, p. 2, 29–56.
Halamska M., 2008: Changing Property Structures in Central European Agriculture in the Process of Decollectivisation: The Social Aspects of Appropriation. Eastern European Countryside, no. 14, p. 7–25.
Halamska M., Lamarche H., Maurel M-C, 2003: Rolnictwo rodzinne w transformacji postkomunistycznej. Anatomia zmian. IRWiR PAN, Warszawa, 184 p.
Halamska M., Lamarche H., Maurel M.-C., 2002: Od trajektorii do strategii wobec ziemi. [in:] Rolnictwo rodzinne. Porównania międzynarodowe, Część II. IRWIR PAN, Warszawa, p. 68–91.
Halamska M., Lamarche H., Maurel M.-C., 2002: Posłowie do wydania polskiego: Dziesięć lat później [in:] Rolnictwo rodzinne Porównania międzynarodowe, Część II, Od mitu do rzeczywistości. IRWIR PAN, Warszawa, p. 268–276.
Halamska M., Maurel M.-C., 1998: Rolnicy Europy: zróżnicowanie poglądów, postaw i tożsamości, [in:] Rolnictwo i wieś europejska, Z. Wierzbicki, A. Kaleta (eds.). Toruń–Warszawa, p. 285–302.
Halamska M. Maurel M.-C., 1997: The Farmers of Europe: Differences of views, Attitudes, Identities. Polish Sociological Review, I–117, p. 59–74.
Hubbard C., 2009: Small Farms in the EU: How Small is Small? 111th EAAE-IAAE Seminar “Small Farms: Decline or Persistence”, University of Kent, Canterbury, UK, 26–27th June 2009.
Hudečkova H., Lostak M., 1993: Privatization in the Czech Agriculture. Eastern European Contryside.
Koester U., 2005: A Revival of Large Farms in Eastern Europe: How Important are Institutions? Agricultural Economics, no. 32(1), p. 103–13.
Lamarche H., Maurel M-C., 1995: Transitions agraires. Études Rurales no 138–140, p. 117–32.
Laschewski L., 1998: Continuity and Change: Agricultural Restructuring in East Germany. Eastern European Countryside no 4, s. 37–48.
Martins C. and Tosstorff G., 2011: Large Farms in Europe. Statistics in Focus: Agriculture and Fisheries report no. 18. Eurostat, Brussels.
Maurel M.-C., 2002: La conversion structurelle de l’agriculture lituanienne [in:]: Estonie-Lettonie-Lituanie – 10 ans d’indépendance recouvrée. INALCO, Paris, p. 87–102.
Maurel M.-C., 1998: Decollectivization Paths in Central Europe: Towards Which New Models? Eastern European Countryside, no. 4.
Maurel M.-C., 1994a: Terre, capital, travail: Vers de nouveaux rapports sociaux en Europe centrale. Cahiers Internationaux de Sociologie no. 96, p. 7–32.
Maurel M.-C., 1994b: La transition postcollectiviste: Mutations agraires en Europe centrale. L’Harmattan, Paris.
Nespor Z. 2006: The Son Has Ploughed, But a Foreign Son: Five Case Studies on Transformation Strategies in Czech Agriculture after 1989. Czech Sociological Review no 42(6), p.1171–1194.
North D., 1994: Economic Performance through Time. American Economic Review no 84(3), p. 359–368.
Pouliquen A., 2011: Pays de l’Est: Intégration dans l’Union Européenne: De la reprise agricole a la crise. Déméter: Économie et Stratégies Agricoles, p. 11–78.
Rösener W., 1994: Les paysans dans l’histoire de l’Europe. Seuil, Paris.
Semi-Subsistence farming: Values and directions of development, 2013: The directorate general for internal policies. Policy department B: Structural and cohesion policies.
Small L.-A., 2003: The Opportunity of Subsistence-style Agriculture in Central and Eastern Europe. Eastern European Countryside, no. 9.
Swain N., 2013a: Agriculture ‘East of the Elbe’ and the Common Agricultural Policy. Sociologia Ruralis, Vol. 53, no° 3, p. 369–389.
Swain N., 2013b: Green Barons, Force-of-Circumstance Entrepreneurs, Impotent Mayors Rural Change in the Early Years of Post-Socialist Capitalist Democracy. CEU Press, Budapest, 398 p.
Swain N., 1999: Small-Scale Farming in the Post-Socialist Rural Transition. Eastern European Countryside no. 5, p. 27–42.
Swain N., Andor M., Kuczi T., 1995: The privatization of Hungarian Collective Farms. Eastern European Countryside, p. 69–80.
Swain N., 1993: Transitions from Collective to Family Farming in Post-socialistic Central Europe: a Victory of Politics over Sociology. Eastern European Countryside no. 1.
Szelényi I. (ed.), 1998: Privatizing the Land: Rural Political Economy in Post-communist Societies. Routledge, London.
Williamson O., 2000: The New Institutional Economics: Taking Stock, Looking Ahead. Journal of Economic Literature no 38 s. 595–613.
Zwinklene A., 1995: Agricultural Reforms in Lithuania. Eastern European Countryside no. 1.

Relation:

Wieś i Rolnictwo

Issue:

1.1 (166.1)

Start page:

79

End page:

105

Resource Identifier:

oai:rcin.org.pl:243078 ; doi:10.53098/wir.2015.1.1.166.1/05 ; 0137-1673 (print); 2657-5213 (on-line)

Source:

kliknij tutaj, żeby przejść

Language:

en

Language of abstract:

eng

Rights:

Licencja Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0

Terms of use:

Zasób chroniony prawem autorskim. [CC BY 4.0 Międzynarodowe] Korzystanie dozwolone zgodnie z licencją Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0, której pełne postanowienia dostępne są pod adresem:

Digitizing institution:

Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk

Original in:

Biblioteka Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN

Projects co-financed by:

Program "Rozwój czasopism naukowych"- Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (projekt numer RCN/SP/0473/2021/1)

Access:

Otwarty