Subtitle:

Kwartalnik Historyczny, R. 130 nr 3 (2023) ; Artykuły recenzyjne i recenzje

Institutional creator:

Polska Akademia Nauk, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla ; Fundacja Instytutu Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk ; Polskie Towarzystwo Historyczne

Contributor:

Institute of History of the Polish Academy of Sciences

Publisher:

Fundacja Instytutu Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk ; Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk

Place of publishing:

Warszawa

Description:

P. 603-636 ; Summary in English. ; Concerns book: Praktyczne chrześcijaństwo : studium gdańskich sporów pietystycz-nych 1692–1703 / Liliana Lewandowska. - Toruń : Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2020.

Type of object:

Journal/Article

Abstract:

The article polemicises with Liliana Lewandowska’s analysis of the disputes over pietism in Gdańsk. Referring to the latest state of research on pietism, the authors argue for a broader use of available archival sources and a reconstruction of the historical context: considering the international situation, the politics of the city council, the balance of political forces in Gdańsk, and the public reaction to the polemics.

References:

A Companion to German Pietism, 1660–1800, red. Douglas H. Shantz, Brill, Leiden 2015.
Archiwum Państwowe w Gdańsku. Przewodnik po zasobie do 1945 roku, oprac. Czesław Biernat, PWN, Warszawa–Łódź 1992.
Biernat Czesław, Recesy gdańskich ordynków 1545–1814, Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk 1958.
Borrmann Walther, Das Eindringen des Pietismus in die ostpreußische Landeskirche. Ein Beitrag zur ostpreußischen Kirchengeschichte des ausgehenden 17. und beginnenden 18. Jahrhunderts, Kommissionsverlag Ferd. Beyer Buchhandliung Thomas & Oppermann, Königsberg 1913.
Cieślak Edmund, Konflikty polityczne i społeczne w Gdańsku w połowie XVIII w., Ossolineum, Wrocław 1972.
Cieślak Edmund, Lange Ernst, w: Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 3, red. Zbigniew Nowak, Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk 1997, s. 26–27.
Cieślak Edmund, Walki społeczno-polityczne w Gdańsku w drugiej połowie XVII wieku. Interwencja Jana III Sobieskiego, Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk 1962.
Cieślak Katarzyna, Między Rzymem, Wittenbergą a Genewą. Sztuka Gdańska jako miasta podzielonego wyznaniowo, Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, Wrocław 2000.
Deppermann Klaus, Der hallesche Pietismus und der preußische Staat unter Friedrich III. (I.), Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1961.
Engelhardt Johann Georg Veit, Der Rahtmannische Streit, „Zeitschrift für Historische Theologie” 24, 1853, s. 43–131.
Ewangelicy w regionie kujawsko-pomorskim na przestrzeni wieków, red. Jarosław Kłaczkow, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2020.
Feldman Józef, Polska w dobie wielkiej wojny północnej 1704–1709, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1925.
Gdańsk protestancki w epoce nowożytnej. W 500-lecie wystąpienia Marcina Lutra, t. 1: Eseje, red. Edmund Kizik, Sławomir Kościelak, Muzeum Narodowe w Gdańsku, Gdańsk 2017.
Geschichte des Pietismus, red. Martin Brecht, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1993–2004.
Gierl Martin, Im Netz der Theologen – die Wiedergeburt der Geschichte findet nicht statt. Von Pietismusforschung, Protestantischer Identität und historischer Ethik 2003/04, „Zeitschrift für Historische Forschung” 32, 2005, s. 463–487.
Gierl Martin, Pietism, Enlightenment, and Modernity, w: A Companion to German Pietism, 1660–1800, red. Douglas H. Shantz, Brill, Leiden 2015, s. 348–392.
Gierl Martin, Pietismus und Aufklärung. Theologische Polemik und die Kommunikationsreform der Wissenschaft am Ende des 17. Jahrhundert, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1997.
Grosses vollständiges Universal-Lexicon aller Wissenschafften und Künste, wyd. Johann Heinrich Zedler, t. 4, Halle–Leipzig 1733; t. 34, Halle und Leipzig 1742; t. 35, Halle und Leipzig 1743.
Gummelt Volker, „Johann Friedrich Mayer. Seine Auseinandersetzungen mit Philipp Jacob Spener und August Hermann Francke”, Greifswald 1996.
Hassinger Erich, Brandenburg-Preußen, Schweden und Rußland 1700–1713, Isar, München 1953
Hinrichs Carl, Preußentum und Pietismus. Der Pietismus in Brandenburg-Preußen als religiössoziale Reformbewegung, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1971.
Hirsch Ferdinand, Der Grosse Kurfürst und Dr. Aegidius Strauch, „Zeitschrift des Westpreußische Geschichtsvereins” 47, 1904, s. 121–252.
Horkel Johannes, Der Holzkämmerer Theodor Gehr und die Anfänge des Königl. Fridrichs-Collegiums zu Königsberg, E.J. Dalkowski, Königsberg 1855.
Jöcher Christian Gottlieb, Allgemeines Gelehrten-Lexicon, Darinne die Gelehrten aller Stände sowohl männals weiblichen Geschlechts…, t. 1–4, Leipzig 1750–1751.
Katalog der die Stadt Danzig betreffenden Handschriften der Danziger Stadtbibliothek, [t. 1], wyd. August Bertling, A. Schroth, Danzig 1892.
Katalog der Handschriften der Danziger Stadtbibliothek, t. 2, wyd. Otto Günther, Saunier, Danzig 1903.
Katalog norm prawnych władz miasta Gdańska (XV–XVIII wiek), oprac. Maria Babnis, Ewa Penkalla, Biblioteka Gdańska PAN, Gdańsk 2005.
Kizik Edmund, Pomoc finansowa protestanckiego Gdańska dla współwyznawców w kraju i zagranicą w XVII i XVIII wieku, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 63, 2019, s. 155–174.
Kizik Edmund, Pomoc Gdańska dla gminy ewangelickiej w Smyrnie w 2 połowie XVIII wieku, „Gdański Rocznik Ewangelicki” 5, 2011, s. 106–117.
Kizik Edmund, Prawo i administracja kościoła luterańskiego w Gdańsku i na terytorium wiejskim miasta w XVI–XVIII wieku, w: Gdańsk protestancki w epoce nowożytnej. W 500-lecie wystąpienia Marcina Lutra, t. 1: Eseje, red. Edmund Kizik, Sławomir Kościelak, Muzeum Narodowe w Gdańsku, Gdańsk 2017, s. 110–133
Kizik Edmund, Świetlicki (Swetlicki, Schwietlizki, Schwedlicki) Paweł (1699–1756), PSB, t. 51, Kraków 2017, s. 370–373.
Kociumbas Piotr, Kancjonały luterańskiego Gdańska 1587–1810. Studium nad źródłami lokalnej niemieckiej pieśni kościelnej, Sub Lupa, Warszawa 2017.
Kociumbas Piotr, Słowo miastem przepojone. Kantata okolicznościowa w osiemnastowiecznym Gdańsku, Atut, Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, Wrocław 2009.
Kohfeld [Gustav], Eine akademische Ferienreise von Rostock bis Königsberg im Jahre 1694, „Baltische Studien” N.F. 9, 1905, s. 1–54.
Kościelak Sławomir, „Scrutator Veritatis”. Drukowane dysputy teologiczne w Gdańsku w drugiej połowie XVII wieku, „Zapiski Historyczne” 68, 2003, 2–3, s. 75–96.
Kotarski Edmund, Gdańska poezja okolicznościowa XVII wieku, Instytut Bałtycki, Gdańsk 1993.
Krauter-Dierolf Heike, Die Eschatologie Philipp Jakob Speners. Der Streit mit der lutherischen Orthodoxie um die „Hoffnung besserer Zeiten”, Mohr Siebeck, Tübingen 2005.
Kriegseisen Wojciech, Ewangelicy polscy i litewscy w epoce saskiej (1696–1763). Sytuacja prawna, organizacja i stosunki międzywyznaniowe, Semper, Warszawa 1996.
Kriegseisen Wojciech, Stosunki wyznaniowe w relacjach państwo–kościół między reformacją a oświeceniem (Rzesza Niemiecka – Niderlandy Północne – Rzeczpospolita polsko-litewska), Semper, Warszawa 2010.
Kuc-Czerep Marta, Niemieckojęzyczni mieszkańcy Warszawy. Droga do obywatelstwa w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej, IH PAN, Warszawa 2021.
Lehmann Hartmut, Albrecht Ritschls Geschichte des Pietismus. Zur Entstehung und zur Konzeption eines historiographischen Jahrhundertwerks, w: Hartmut Lehmann, Religiöse Erweckung in gottferner Zeit. Studien zur Pietismusforschung, Wallstein Verlag, Göttingen 2010, s. 101–119.
Lehmann Hartmut, Pietism and Nationalism. The Relationship between Protestant Revivalism and National Renewal in Nineteenth-Century Germany, „Church History” 51, 1982, s. 39–53.
Lehmann Hartmut, Pietismus und weltliche Ordnung in Württemberg vom 17. bis zum 20. Jahrhundert, Kohlhammer, Stuttgart 1969.
Leman Christian Karl, Provinzialrecht der Provinz Westpreußen, t. 3: Die Statutarrechte der Stadt Danzig, F.A. Brockhaus, Leipzig 1832.
Lengnich Gottfried, Ius publicum civitatis Gedanensis oder der Stadt Danzig Verfassung und Rechte, wyd. Otto Günther, Th. Bertling, Danzig 1900.
Lother Helmut, Pietistische Streitigkeiten in Greifswald. Ein Beitrag zur Geschichte des Pietismus in der Provinz Pommern, C. Bertelsmann, Gütersloh 1925.
Maciuszko Janusz, Niezamierzony manifest pietyzmu, w: Filip Jakub Spener, Pia desideria, Augustana, Bielsko-Biała 2002, s. 7–21.
Marschke Benjamin, Absolutely Pietist. Patronage, Factionalism, and State-Building in the Early Eighteenth-Century Prussian Army Chaplaincy, Max Niemeyer, Tübingen 2005.
Marschke Benjamin, Pietism and Politics in Prussia and Beyond, w: A Companion to German Pietism, 1660–1800, red. Douglas H. Shantz, Brill, Leiden 2015, s. 472–526.
Matthias Marcus, Pietism and Protestant Orthodoxy, w: A Companion to German Pietism, 1660–1800, red. Douglas H. Shantz, Brill, Leiden 2015, s. 15–49.
Müller Hans-Joachim, Irenik als Kommunikationsreform. Das Colloquium Charitativum in Thorn 1645, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 2004.
Müller Michael G., Zweite Reformation und städtische Autonomie im Königlichen Preußen. Danzig, Elbing und Thorn in der Epoche der Konfessionalisierung (1557–1660), Akademie Verlag, Berlin 1997.
Natoński Bronisław, Humanizm jezuicki i teologia pozytywno-kontrowersyjna w XVII i XVIII wieku. Nauczanie i piśmiennictwo, w: Dzieje teologii katolickiej w Polsce, t. 2: Od odrodzenia do oświecenia, cz. 1: Teologia humanistyczna, red. Marian Rechowicz, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1975, s. 87–220.
Neumeyer Heinz, Kirchengeschichte von Danzig und Westpreußen in evangelischer Sicht, t. 1, Gerhard Rautenberg, Leer (Ostfriesland) 1977.
Parker Geoffrey, Globalny kryzys. Wojna, zmiany klimatyczne i katastrofa w XVII wieku, Napoleon V, Oświęcim 2019 (oryg. ang. 2013).
Perłakowski Adam, „Sprawa elbląska” w opinii wojewody malborskiego Jana Jerzego Przebendowskiego w latach 1698–1699, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 2006, 2, s. 237–245.
Pietas in der Lutherischen Orthodoxie, wyd. Udo Sträter, Hans Lufft, Wittenberg 1998.
Pietismus Handbuch, wyd. Wolfgang Breul, Thomas Hahn-Bruckart, Mohr Siebeck, Tübingen 2021.
Pietismus und Ökonomie (1650–1750), wyd. Wolfgang Breul, Benjamin Marschke, Alexander Schunka, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 2021.
Rekatzky Ingo, Theater, Protestantismus und die Folgen. Gänsemarkt-Oper (1678–1738) und Erster Hamburger Theaterstreit, Leipziger Universitätsvlg, Leipzig 2019.
Schmid Heinrich, Die Geschichte des Pietismus, Beck, Nördlingen 1863.
Sachse Eugen, Ursprung und Wesen des Pietismus, Niedner, Wiesbaden 1884.
Schulz Bernhard, Das Danziger Akademische Gymnasium im Zeitalter der Aufklärung, „Zeitschrift des Westpreußischen Geschichtsvereins” 76, 1941, s. 14–16.
Simson Paul, Geschichte der Schule zu St. Petri und Pauli in Danzig, t. 1, Schroth, Danzig 1904.
Steiger Johann Anselm, „Das Wort sie sollen lassen stahn…” Die Auseinandersetzung Johann Gerhards und der lutherischen Orthodoxie mit Hermann Rahtmann und deren abendmahlstheologische und christologische Implikate, „Zeitschrift für Theologie und Kirche” 95, 1998, s. 338–365.
Sträter Udo, Sonthom, Bayly, Dyke und Hall. Studien zur Rezeption der englishen Erbauungsliteratur in Deutschland im 17. Jahrhundert, Mohr Siebeck, Tübingen 1987.
Wallmann Johannes, Der Pietismus, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1990.
Wotschke Theodor, Der Pietismus im alten Polen, „Deutsche Blätter für Polen” 6, 1927, s. 1–26; 10, 1929, s. 461–486.
Wotschke Theodor, Theodor Gehr, der Kämpfer, „Jahrbuch der Synodalkommisssion und des Vereins für ostpreußische Kirchengeschichte” 2, 1933/1934, s. 91–125; 3, 1935, s. 5–63.

Relation:

Kwartalnik Historyczny

Volume:

130

Issue:

3

Start page:

603

End page:

636

Detailed Resource Type:

Article : scientific review

Format:

application/octet-stream

Resource Identifier:

oai:rcin.org.pl:240047 ; 2451-1315 ; 0023-5903 ; 10.12775/KH.2023.130.3.05

Source:

IH PAN, sygn. A.52/130/3 Podr. ; click here to follow the link

Language:

pol

Language of abstract:

eng

Rights:

Creative Commons Attribution BY-ND 4.0 license

Terms of use:

- ; Copyright-protected material. [CC BY-ND 4.0] May be used within the scope specified in Creative Commons Attribution BY-ND 4.0 license, full text available at:

Digitizing institution:

Institute of History of the Polish Academy of Sciences

Original in:

Library of the Institute of History PAS

Projects co-financed by:

-

Access:

Open