Subtitle:

Przegląd Geograficzny T. 89 z. 3 (2017)

Publisher:

IGiPZ PAN

Place of publishing:

Warszawa

Description:

24 cm

Type of object:

Journal/Article

Abstract:

The article presents a review of research into the thermal structure and ice cover characterising lakes in Poland’s Tatra Mountains, on the basis of two centuries of scientific publications appearing up to 2015. The literature review allowed for the identification of five periods in which research was of differing intensities and quality. The first research carried out in the 19th century is seen to be of limited scientific value, mostly being limited to one-off measurements of morphometry and thermal conditions in the Tatra Mountain lakes. Only the research done by L. Birkenmayer can be regarded as well-planned, detailed and continuous in nature. By contrast, measurements made in the 20th century (mainly on the basis of the better measuring devices making their appearance) have yielded many interesting studies on the thermal conditions present in Tatra Mountain lakes. The measurements made by Lityński were especially important, due to his new and extended classification of Tatra lakes based on changes in water temperature in the summer season and the thermal stratification present through the year. In turn, in the inter-War period, studies became more systematic on both slopes of the Tatra Mountains, and were primarily concerned with winter oxygen content in relation to water temperature. This work bore fruit in the thermal classification of Tatra lakes developed by Szaflarski, who took account of the time at which lakes iced over, as well as maximum temperatures of surface water. After World War II, study of the vertical distribution of temperature in the Tatra lakes was continued with at different times of the year. Here, the result was a distinction drawn in winter between two main types of thermal system. An important event influencing research on lakes in the Tatra Mountains was the ongoing observation of ice-cover thicknesses on the Morskie Oko tarn beginning in 1951 and being engaged in by the Institute of Meteorology and Water Management. Device development in following years brought the extension of the field study and an increase in the accuracy of measurement of thermal conditions in lakes. The first work on the influence of contemporary climate changes on surface water and the development of ice cover on high-altitude lakes was also carried out and then published. In the second half of the 20th century, the study of maximum ice thicknesses and durations of ice-related events on Morskie Oko confirmed the disappearance of ice phenomena on this lake. Measurement allowed for a better understanding of the relationship between the thickness of the ice cover and lake depth; the dynamics and direction of light and temperature transformations, and the conditioning of stability where the summer stratification of Tatra lakes is concerned. In recent years, the use of thermal imaging cameras to record the dynamics of water temperatures of the surface layer has allowed changes in water temperature at any time interval to be encapsulated. In the context of the literature review of the subject matter, the author poses several questions concerning the extension of modern research to other lakes and further directions of research into the thermal and ice-cover conditions characterising the Tatra lakes. Research on the waters and ice cover of these lakes over 200 years has not given rise to a comprehensive and up-to-date study. This work is therefore an attempt to trace the development of research on the variation and formation of thermal conditions in Tatra Mountain lakes.

References:

1. Birkenmajer L., 1901, O stosunkach temperatury głębokich jezior tatrzańskich w różnych głębokościach i różnych porach roku, Rozprawy Akademii Umiejętności, 40, Kraków, s. 186-411.
2. Borowiak D., 2002, Zmiany właściwości termicznych jezior tatrzańskich, [w:] W. Borowiec, A. Kotarba, A. Kownacki, Z. Krzan, Z. Mirek (red.), Przemiany środowiska przyrodniczego Tatr, Instytut Botaniki PAN, Kraków-Zakopane, s. 89-94.
3. Borowiak M., 2000, Jeziora tatrzańskie w świetle dotychczasowych badań, [w:] J.T. Czochański, D. Borowiak (red.), Z badań geograficznych w Tatrach Polskich, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
4. Borucki T., 2005, Krytyczna analiza tatrzańskiego itenerarium Stanisława Staszica, [w:] W. Wójcik (red.), Miejsce i znaczenie gór w twórczości Stanisława Staszica, Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK, Kraków, s. 79-135.
5. Choiński A., 2000, Najgłębsze jeziora Tatr polskich w świetle najnowszych pomiarów głębokościowych, Czasopismo Geograficzne, 71, 1, s. 99-103.
6. Choiński A., 2006-2007, Zjawiska lodowe na Morskim Oku w Tatrach, Folia Geographica, Series Geographica-Physica, 37-38, s. 65-77.
7. Choiński A., 2007, Limnologia fizyczna Polski, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
8. Choiński A., 2014, Termika wody, [w:] A. Choiński, J. Pociask-Karteczka (red.), Morskie Oko – przyroda i człowiek, Tatrzański Park Narodowy, Zakopane, s. 51-65.
9. Choiński A., Kolendowicz L., Pociask-Karteczka J., 2009, Zjawiska lodowe na Morskim Oku jako wskaźnik zmian klimatu w Tatrach, [w:] A.T. Jankowski, D. Absalon, R. Machowski, M. Ruman (red.), Przeobrażenie stosunków wodnych w warunkach zmieniającego się środowiska, Wydawnictwo UŚ, PTG, RZGW, Sosnowiec, s. 71-77.
10. Choiński A., Kolendowicz L., Pociask-Karteczka J., 2010, Zjawiska lodowe na Morskim Oku w latach 1971-2100 i ich związek z temperaturą powietrza oraz z cyrkulacją atmosferyczną, [w:] A. Kotarba (red.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego a Człowiek, t. 1. Nauki o Ziemi, Tatrzański Park Narodowy, Zakopane, s. 41-46.
11. Choiński A., Kolendowicz L., Pociask-Karteczka J., Sobkowiak L., 2010, Changes in lake ice cover on the Morskie Oko Lake in Poland (1971-2007), Advances in Climate Change Research, 1 (2), s. 71-75.
https://doi.org/10.3724/SP.J.1248.2010.00071 -
12. Choiński A., Pociask-Karteczka J., 2009, Recent trends in the Morskie Oko lake ice cover duration western Carpathian Mts., East-Central Europe, referat na Joint International Convention of 8th IAHS Scientifi c Assembly and 37th IAH Congress Water, September 6-12, Hyderabad, India.
13. Choiński A., Pociask-Karteczka J., Ptak M., Strzelczak A., 2013, Stratyfikacja termiczna Morskiego Oka w sezonie zimowym, [w:] J. Pociask-Karteczka (red.), Z badań hydrologicznych w Tatrach, Tatrzański Park Narodowy, IGiGP UJ, Zakopane, s. 103-107.
14. Choiński A., Pociask-Karteczka J., Ptak M., Strzelczak A., 2014, Zjawiska lodowe, [w:] A. Choiński, J. Pociask-Karteczka (red.), Morskie Oko – przyroda i człowiek, Tatrzański Park Narodowy, Zakopane, s. 67-79.
15. Choiński A., Ptak M., Strzelczak A., 2013, Areal variation in ice cover thickness on lake Morskie Oko (Tatra Mountains), Carpathian Journal of Earth and Environmental Sciences, 8 (3), s. 97-102.
16. Choiński A., Ptak M., Strzelczak A., 2015, Changeability of accumulated heat content in alpine-type lakes, Polish Journal of Environmental Studies, 24, 6, s. 2363-2369.
https://doi.org/10.15244/pjoes/58871 -
17. Dziewulski E., 1881, Pięć stawów w Dolinie Roztoki w Tatrach Polskich, Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego, 6, s. 86-98.
18. Dziewulski E., 1882, Czarny Staw Gąsienicowy (pod Kościelcem), Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego, 7, s. 81-85.
19. Gajda R., 1932, Geograficzne badania nad termiką Pięciu Stawów Polskich w Tatrach, Instytut Geograficzny UJ, Kraków, rękopis.
20. Gądek B., 2014, Climatic sensitivity of the non-glaciated mountains cryosphere (Tatra Mts., Poland and Slovakia), Global and Planetary Change, 121, s. 1-8.
https://doi.org/10.1016/j.gloplacha.2014.07.001 -
21. Goszczyński S., 1958, Dziennik podróży do Tatrów, Biblioteka Narodowa, 170, Wrocław-Kraków.
22. Griessinger K., 1893, Studien zur physischen Geographie der Tatra-Gruppe, Wien.
23. Gustawicz B., 1883, Pomiary tatrzańskie, Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego, 8, s. 40-90.
24. Halbfass W., 1910, Zur Kenntnis der See der Hohen Tatra, Mitteilungen d. Geographische Gesellschaft, Jena.
25. Kolbenheyer K., 1880, Uber Quellen und Seen=Temperaturen zu den Hohen Tatra, Jahrbuch des Ungarischen Karpathen -Vereines, 7, 9, Kesmark, s. 110.
26. Lange W., Jaś J., Lener B., Lubańska B., Markiewicz W., 1976, Wstępne wyniki badań nad warunkami kształtowania się ustroju termicznego jezior Doliny Pięciu Stawów Polskich, Zeszyty Naukowe WBiNoZ UG, Ser. Geografia, 5, s. 187-199.
27. Lange W., Markiewicz W., Przewoźniak M., 1978, Przenikanie promieniowania słonecznego w jeziorach Doliny Pięciu Stawów Polskich (Tatry Wysokie), Zeszyty Naukowe WBiNoZ UG, Ser. Geografia, 8, s. 165-178.
28. Lencewicz S., 1925, Badania jeziorne w Polsce, Przegląd Geograficzny, 5, s. 1-70.
29. Lityński A., 1913, Zmarzłe stawy w Tatrach, Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego, 34, s. 48-54.
30. Lityński A., 1914, O temperaturze stawów tatrzańskich, Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego, 35, s. 69-73.
31. Lityński A., 1917, Jeziora tatrzańskie i zamieszkująca je fauna wioślarek, Sprawozdanie Komisji Fizjograficznej PAU, 51, s. 1-88.
32. Łajczak A., 1980, Wahania stanów wody niektórych jezior tatrzańskich, Wszechświat, 12, s. 285-287.
33. Łajczak A., 1982, Wahania temperatury przypowierzchniowej warstwy wody w jeziorach tatrzańskich o różnej ekspozycji, Czasopismo Geograficzne, 53, 1, s. 29-44.
34. Małecka D., 1996, Hydrogeologiczna charakterystyka Tatr w świetle badań monitoringowych, [w:] A. Kotarba (red.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego a człowiek, T. 1. Nauki o Ziemi, TPN, Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi Oddział Krakowski, Kraków-Zakopane, s. 19-30.
35. Minkiewicz S., 1914, Przegląd fauny jezior tatrzańskich, Sprawozdania Komisji Fizjograficznej PAU, 48, s. 114-137.
36. Mościcki W.J., 1996, Zimowa termika wód stawów tatrzańskich, [w:] A Kotarba (red.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego a człowiek, T. 1. Nauki o Ziemi, TPN, Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi Oddział Krakowski, Kraków-Zakopane, s. 155-160.
37. Mościcki W.J., 1996, Zimowa termika wód Morskiego Oka, [w:] A. Kotarba (red.), Z badań fizycznogeograficznych w Tatrach-II, Dokumentacja Geograficzna, 4, IGiPZ PAN, Kraków, s. 49-55.
38. Olszewski P., 1948, Nowsze obserwacje nad lodową powłoką jezior tatrzańskich, Geografia w Szkole, 1, s. 10-12.
39. Olszewski P., 1948, Zimowe stosunki tlenowe większych jezior tatrzańskich, Rozprawy Akademii Umiejętności, Wydział Matematyczno-Przyrodniczy, 72, s. 1-80.
40. Olszewski P., 1949, Odmienność uwarstwienia zimowego w jeziorach tatrzańskich, Wszechświat, 3, s. 88-91.
41. Olszewski P., 1949, Podjęcie badań z zakresu limnologii fizycznej w Tatrach, Wierchy, 19, s. 218-219.
42. Olszewski P., 1950/51, Dalsze badania limnologiczne na jeziorach tatrzańskich, Wierchy, 20, s. 236-237.
43. Olszewski P., 1955, Badania z zakresu limnologii fizycznej w Tatrach, Wierchy, 24, s. 157.
44. Pacl J., Wit-Jóźwik K., 1974, Teplota wod, [w:] M. Koncek (red.), Klimat Tatr, Bratislava, s. 181-204.
45. Pociask-Karteczka J., 2013, Badania hydrologiczne w polskich Tatrach po II wojnie światowej, [w:] J. Pociask-Karteczka (red.), Z badań hydrologicznych w Tatrach, Tatrzański Park Narodowy, IGiGP UJ, Zakopane, s. 41-45.
46. Pociask-Karteczka J., Choiński A., 2012, Recent trends in ice cover duration for Lake Morskie Oko (Tatra Mountains, East-Central Europe), Hydrology Research, 43, 4, s. 500-506.
https://doi.org/10.2166/nh.2012.019 -
47. Romer E., 1911, Kilka spostrzeżeń nad termiką wód Tatr i Podhala, Ziemia, 2, s. 780-821.
48. Sawicki L.,1910, Jak głęboki są stawy tatrzańskie, Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego, 21, Zakopane.
49. Sawicki L., 1929, Atlas jezior tatrzańskich, Prace Komisji Geograficznej PAU, 1, Kraków.
50. Sawicki L., Minkiewicz S., 1909, Tymczasowe sprawozdanie: Z badań jezior tatrzańskich, Okólnik Rybacki, 108, s. 1-24.
51. Sedlmeyer K., 1930, Die Seen des Mengsdorfer Tales und Tschirmersee in der hohen Tatra, Geographischen Institut der Deutschen Universitat, Praga.
52. Smoleński J., 1932, Z badań wysokogórskiej stacji naukowej Doliny Pięciu Stawów Polskich, Wierchy, 10, s. 151-156.
53. Sporka F., Livingstone D. M., Stuchlik E., Turek J., 2006, Water temperatures and ice cover in lakes of the Tatra Mountains, Biologia, 61, 18, Bratislava, s. 77-90.
54. Staszic S., 1955, O ziemiorodztwie Karpatów i innych gór i równin Polski, Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa (reedycja).
55. Szaflarski J., 1931, Z badań nad stawami Tatr Polskich – Zmarzły Staw pod Zawratem i Czerwony Stawek w Pańszczycy, Wierchy, 10, s. 171-172.
56. Szaflarski J., 1932, Z badań nad termiką jezior tatrzańskich, Przegląd Geograficzny, 12, 3, s. 181-194.
57. Szaflarski J., 1933, Z badań nad jeziorami Tatr wysokich, Ziemia, 18, 2, s. 26-29.
58. Szaflarski J., 1934, Badania limnologiczne w Tarach, [w:] J. Smoleński, J. Szaflarski, Badania geograficzne w Karpatach i Tatrach, Wierchy, 12, s. 163-164.
59. Szaflarski J., 1935, Pomiary jezior tatrzańskich w r. 1935 i ich tymczasowe wyniki, Wierchy, 13, s. 187-188.
60. Szaflarski J., 1936, Badania nad jeziorami tatrzańskimi w roku 1936 i ich tymczasowe wyniki, Wierchy, 14, s. 208.
61. Szaflarski J., 1936, Quelques remarques sur la thermique, la transparence, et la couleur des lacs de la partie sud-occidentale de la Haute Tatra, Bulletin International de l'Académie Polonaise des Sciences et des Lettres, Serie A, 7A, Kraków, s. 421-432.
62. Szaflarski J., 1936, Regime thermique et congelation der Zmarzłe Stawy dans la Haute Tatra, Bulletin International de l'Académie Polonaise des Sciences et des Lettres, Serie A, 8-9A, Kraków, s. 510-521.
63. Szaflarski J., 1936, Zlodzenie i termika Zmarzłych Stawów w Tatrach Wysokich, Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń PAU, 42, 8, s. 217.
64. Szaflarski J., 1936, Z badań nad termiką, przeźroczystością i barwą wód jezior płd.- zachodniej części Wysokich Tatr, Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń PAU, 41, 8, s.174, Kraków,
65. Szaflarski J., 1948/49, Z zagadnień zimowej termiki jezior tatrzańskich, Przegląd Geograficzny, 22, s. 281-289.
66. Szaflarski J., 1956, Warstwa tzw. przedwiosenna w termice jezior tatrzańskich, Przegląd Geofizyczny, 1 (9), 3-4, s. 229-239.
67. Szaflarski J., 1972, Poznanie Tatr, Sport i Turystyka, Warszawa.
68. Świerz L., 1881, Materiały do znajomości ciepłoty stawów tatrzańskich zebrane w latach 1877, 1878, 1879 i 1880, Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego, 6, s. 111-112.
69. Świerz L., 1885, Pomiary ciepłoty stawów tatrzańskich w różnych warstwach głębokości, Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego, 10, s. 122.
70. Świerz L., 1893, O stosunkach ciepłoty stawów tatrzańskich według pomiarów czynionych podczas pory letniej r. 1892 w różnych głębokościach, Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego, 14, s. 1-4.
71. Świerz L., 1894, Zapiski meteorologiczne z Tatr, A. Ciepłota stawów tatrzańskich, Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego, 15, s. 1-11.
72. Wierzejski A., 1881, O faunie jeziora tatrzańskich, Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego, 6, s. 99-110.

Relation:

Przegląd Geograficzny

Volume:

89

Issue:

3

Start page:

491

End page:

512

Detailed Resource Type:

Article

Format:

File size 2,1 MB ; application/pdf

Resource Identifier:

oai:rcin.org.pl:63172 ; 0033-2143 (print) ; 2300-8466 (on-line) ; 10.7163/PrzG.2017.3.8

Source:

CBGiOS. IGiPZ PAN, sygn.: Cz.181, Cz.3136, Cz.4187 ; click here to follow the link

Language:

pol

Language of abstract:

eng

Rights:

Creative Commons Attribution BY 3.0 PL license

Terms of use:

Copyright-protected material. [CC BY 3.0 PL] May be used within the scope specified in Creative Commons Attribution BY 3.0 PL license, full text available at: ; -

Digitizing institution:

Institute of Geography and Spatial Organization of the Polish Academy of Sciences

Original in:

Central Library of Geography and Environmental Protection. Institute of Geography and Spatial Organization PAS

Projects co-financed by:

Programme Innovative Economy, 2010-2014, Priority Axis 2. R&D infrastructure ; European Union. European Regional Development Fund

Access:

Open